۵۸.امام على عليه السلامـ در يكى از سخنرانى هايش ـ :در پيامبر خدا براى تو ، الگويى كافى ، و دليلى بر نكوهيدگى و عيبناكى دنياست و اين كه دنيا پُر از زشتى ها و بدى هاست؛ چرا كه بساط دنيا از او برچيده و براى غير او گسترده شد. از پستان دنيا شير نخورد ، و زر و زيورهاى آن از او به دور داشته شد .
اگر الگوى دومى بخواهى ، از موسى كليم اللّه ـ كه درود و سلام خدا بر او باد ـ نام مى برم كه گفت : «پروردگارا! من به خيرى كه بر من مى فرستى ، محتاجم» . به خدا سوگند ، او از خداوند ، جز قرص نانى كه بخورد ، چيزى نخواست؛ چرا كه او از علف هاى زمين مى خورد ، چندان كه بر اثر لاغرى و آب شدن گوشت بدنش ، سبزى گياهان از زير پوست شكمش نمايان بود .
و اگر الگوى سومى بخواهى ، از داوود ـ كه درود و سلام خدا بر او باد ـ ، صاحب مزامير ۱ و قارى اهل بهشت ، نام مى برم كه با دست خود ، از ليف خرما زنبيل مى بافت و به يارانش مى گفت : «چه كسى از شما اين زنبيل ها را براى من مى فروشد؟» و از بهاى آنها نان جوين [مى خريد و ]مى خورد .
و اگر بخواهى ، از عيسى بن مريم عليه السلام مى گويم كه سنگ را بالش خود مى كرد ، جامه زبر مى پوشيد و نان خشك مى خورد . خورش او ، گرسنگى بود و چراغش در شب، ماه ، و سرپناهش در زمستان ، شرق و غرب زمين ، و ميوه و سبزى اش ، علف هايى بودند كه زمين براى چارپايان مى روياند . نه همسرى داشت كه مايه گرفتارى او شود ، و نه فرزندى كه سبب غصّه اش گردد ، و نه مال و منالى كه او را به خود مشغول سازد ، و نه آزمندى اى كه او را خوار گرداند . چارپايش ، دو پاى او بود ، و خدمتكارش دو دست او!
پس به پيامبرت صلى الله عليه و آله كه وارسته ترين و پاك ترين [ انسان ها ] است ، تأسّى بجوى؛ چرا كه در او الگويى است براى جويندگان الگو ، و آرامش براى كسى كه در پى آرامش است و محبوب ترينِ بندگان در نزد خدا ، كسى است كه از پيامبرش الگو بگيرد ، و در پى او حركت كند . پيامبر صلى الله عليه و آله از دنيا به قدر ضرورتْ خورد ، و نيم نگاهى هم به دنيا نكرد . بيش از همه مردمِ دنيا گرسنگى كشيد ، و از شدّت گرسنگى ، شكمش به پشت او چسبيده بود.
دنيا به او پيشنهاد شد ؛ امّا از پذيرفتنش سر باز زد ، و دانست كه خداوند سبحان از چه چيزى نفرت دارد ؛ او نيز نفرت آن را به دل گرفت ، و چه چيزى را كوچك مى شمرد ؛ او نيز آن را كوچك شمرد ، و چه چيزى را خُرد مى داند ؛ او نيز آن را خُرد دانست .
اگر در ما جز اين خصلت نباشد كه آنچه را خدا و پيامبر او دشمن مى دارند ، دوست بداريم و آنچه را خدا و پيامبرش كوچك مى شمارند ، بزرگ بداريم ، همين خود كافى است كه با خدا دشمنى و از فرمان خدا سرپيچى كرده باشيم .
او صلى الله عليه و آله روى خاك (زمينِ بى فرشْ) غذا مى خورد ، و همچون برده مى نشست ، و با دست خود ، كفشش را وصله مى زد ، و با دست خويش جامه اش را پينه مى كرد ، و بر الاغِ برهنه سوار مى شد و يك نفر را هم بر ترك خويش مى نشاند . [و آن گاه كه ]پرده اى نقش و نگاردار بر درِ اتاقش آويخته بود ، به همسرش فرمود : «فلانى! اين پرده را از برابر چشم من دور كن؛ چرا كه هر گاه نگاهم به آن مى افتد ، به ياد دنيا و زر و زيور آن مى افتم» .
بدين سان ، او دل از دنيا بر كند ، و ياد آن را در جانش ميراند ، و دوست داشت كه زيور دنيا از چشمش دور بماند تا از آن ، جامه اى فاخر بر نگيرد ، و آن را ماندگار نپندارد ، و به ماندن در آن ، اميد نبندد. پس دنيا را از جان خويش بيرون راند ، و از دل ، دورش كرد ، و از چشم ، ناپديدش ساخت . آرى ، كسى كه چيزى را دشمن بدارد ، از اين كه به آن بنگرد و [ يا ] نامش در نزد او برده شود نيز نفرت دارد .
در [ راه و رسم ] پيامبر خدا ، نكته هايى است كه تو را به زشتى ها و بدى هاى دنيا راه نمايى مى كنند ؛ چرا كه او با وجود مقام خاصّى كه [ نزد خداوند ] داشت ، در دنيا گرسنه زيست ، ۲ و با وجود مقام قُربى كه [ در پيشگاه خدا ] داشت ، زيورهاى دنيا از او دور نگه داشته شد . حال [ با اين توصيف ] ، آن كه اهل نظر است ، با ديده خردش بنگرد كه آيا خداوند با اين كارها ، محمّد را ارج نهاده و يا خوارش شمرده است؟ اگر بگويد : خوارش شمرده است ، به خداى بزرگ سوگند كه دروغ گفته و بهتانى بزرگ زده است ، و اگر بگويد : او را ارج نهاده است ، پس بداند كه خداوند ، ديگران را خوار دانسته كه دنيا را برايشان گسترده ، و آن را از مقرّب ترين افراد درگاه خود ، دور ساخته است .
پس ، آن كه در پى الگوست ، بايد از پيامبرش الگو بگيرد ، و در پى او حركت كند ، و هر جا او رفت ، برود . در غير اين صورت ، خويشتن را از نابودى در امان نداند؛ چرا كه خداوند ، محمّد صلى الله عليه و آله را نشانه اى براى قيامت ، و نويد دهنده به بهشت ، و بيم دهنده از كيفر ، قرار داد . او گرسنه از دنيا رفت و سالم به آخرت وارد شد ، و تا زمانى كه از دنيا رفت و پيك پروردگارش را اجابت كرد ، سنگى بر سنگى ننهاد (بنايى براى خود نساخت) . خداوند ، چه منّت بزرگى بر ما نهاد كه نعمت وجود او را به ما ارزانى داشت؛ يادگارى كه از او پيروى مى كنيم و پيشروى كه در پى او گام بر مى داريم .
به خدا سوگند ، اين جامه پشمين خود را چندان وصله زده ام كه ديگر از پينه دوز آن ، خجالت مى كشم . يكى مرا گفت : آيا نمى خواهى اين را به دور افكنى؟ گفتم : از من دور شو ، كه در بامدادان ، مردم ، شبروان را خواهند ستود . ۳
1.مزامير داوود ، همان زبور است (لغت نامه دهخدا) .
2.اين جمله بر پايه دو معنا از عبارت «خاصّته» ، دو ترجمه دارد . معناى ديگرى كه شارحان گفته اند ، چنين است : او و نزديكانش همواره در دنيا گرسنه زيستند . (م) .
3.اين ، ضرب المثلى است براى چيزى كه تنها با رنج به دست مى آيد و با مشقّت عايد مى شود (ر . ك : جمهرة الأمثال : ج ۲ ص ۳۸ ش۱۲۹۳) .
