245
دانشنامه قرآن و حديث 4

۷۵.امام على عليه السلام :با يگانه داشتن خداوند و فرمان بردن از كسى كه شما را به فرمان بردارى از او امر كرده است ، به خداوند ، نزديك شويد و به ريسمان هاى كافران چنگ مزنيد ، و [ مواظب باشيد كه ] اغواگرى ها شما را به كج راهه نبرد ، كه در آن صورت ، با پيروى از آنان ـ كه گم راه و گم راه كننده اند ـ از راه راست ، گم راه مى شويد.
خداوند ارجمند ، در باره گروهى كه از آنان در كتاب خود با نكوهش ياد كرده ، مى فرمايد : «همانا ما از سَروران و بزرگانمان فرمان برديم و آنها ما را گم راه ساختند. پروردگارا! آنان را دو چندان ، عذاب ده و لعنتشان كن ، لعنتى بزرگ» ، و مى فرمايد : «و آن گاه كه در آتش ، با يكديگر بحث مى كنند ، و ضعيفان به مستكبران مى گويند : ما پيرو شما بوديم» . حال آيا چيزى را از عذاب خدا ، از ما برطرف مى سازيد؟ مستكبران مى گويند : «اگر خدا ما را هدايت كرده بود ، ما نيز شما را هدايت كرده بوديم» .
آيا مى دانيد «استكبار» چيست؟ استكبار ، فرمان نبردن از كسى است كه به فرمان بردارى از او امر شده اند ، و گردن فرازى در برابر كسى كه به پيروى از او فرا خوانده شده اند. قرآن در اين باره بسيار سخن گفته است . اگر انديشنده اى در آن (قرآن) انديشه كند ، او را هشدار و اندرز خواهد داد .

۷۶.امام على عليه السلامـ در بر حذر داشتن از فتنه ها ـ :شما ـ اى گروه عرب ـ آماج بلاهايى هستيد كه نزديك شده اند. پس ، از سرمستى هاى نعمت بترسيد ، و از سختى هاى كيفر [ الهى ] بپرهيزيد ، و در فضاى غبارآلود شُبهه (ترديد) ، و كژى فتنه ، آن گاه كه
نوزادش بر مى آيد ، و از كمينش رها مى شود ، و ستون آن راست مى گردد ، و آسيابش به چرخش در مى آيد ، درنگ كنيد (از فرو رفتن در شبهات و فتنه ها باز ايستيد) ، كه فتنه ، از راه هاى پنهانى وارد مى گردد ؛ ولى سرانجام ، چهره زشت و هولناكش را نمايان مى سازد . شور و شَرَش چون شور و شرِ جوان است ، و آثارش چون آثار سنگ .
ستمگران ، فتنه را به هم مى سپارند و از يكديگر به ارث مى برند. نخستينِ آنان [ در اين راه ] ، پيشواى آخرينشان است ، و آخرينشان به نخستين آنها اقتدا مى كند . براى دنياى پست با يكديگر به رقابت بر مى خيزند ، و بر سر مُردارى گنديده ، به جان يكديگر مى افتند ؛ امّا زودا كه پيرو از پيشرو ، و جلودار از دنباله رو ، بيزارى بجويد [ و گناه را به گردن او اندازد ] ، و با نفرت و كين ، از يكديگر جدا شوند ، و به هنگام ديدار ، يكديگر را نفرين كنند .


دانشنامه قرآن و حديث 4
244

۷۵.الإمام عليّ عليه السلام :تَقَرَّبوا إلَى اللّهِ بِتَوحيدِهِ ، وطاعَةِ مَن أمَرَكُم أن تُطيعوهُ ، ولا تُمسِكوا بِعِصَمِ الكَوافِرِ ، ولا يَجنَح بِكُمُ الغَيُّ فَتَضِلّوا عَن سَبيلِ الرَّشادِ بِاتِّباعِ اُولئِكَ الَّذينَ ضَلّوا وأضَلّوا ، قالَ اللّهُ عَزَّ مِن قائِلٍ في طائِفَةٍ ذَكَرَهُم بِالذَّمِّ في كِتابِهِ : «إِنَّا أَطَعْنَا سَادَتَنَا وَ كُبَرَاءَنَا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا * رَبَّنَا ءَاتِهِمْ ضِعْفَيْنِ مِنَ الْعَذَابِ وَ الْعَنْهُمْ لَعْنًا كَبِيرًا» ، وقالَ تَعالى : «وَ إِذْ يَتَحَاجُّونَ فِى النَّارِ فَيَقُولُ الضُّعَفَاؤُاْ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُواْ إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا»۱ ، «فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللَّهِ مِن شَىْ ءٍ قَالُواْ لَوْ هَدَلـنَا اللَّهُ لَهَدَيْنَـكُمْ»۲ .
أ فَتَدرونَ الاِستِكبارُ ما هُوَ؟ هُوَ تَركُ الطّاعَةِ لِمَن اُمِروا بِطاعَتِهِ ، وَالتَّرفُّعُ عَلى مَن نُدِبوا إلى مُتابَعَتِهِ ، وَالقُرآنُ يَنطِقُ مِن هذا عَن كَثيرٍ ، إن تَدَبَّرَهُ مُتَدَبِّرٌ زَجَرَهُ ووَعَظَهُ . ۳

۷۶.عنه عليه السلامـ فِي التَّحذيرِ مِنَ الفِتَنِ ـ :إنَّكُم مَعشَرَ العَرَبِ أغراضُ ۴ بَلايا قَدِ اقتَرَبَت ، فَاتَّقوا سَكَراتِ النِّعمَةِ ، وَاحذَروا بَوائِقَ ۵ النِّقمَةِ ، وتَثَبَّتوا في قَتامِ ۶ العِشوَةِ ۷ وَاعوِجاجِ
الفِتنَةِ عِندَ طُلوعِ جَنينِها ، وظُهورِ كَمينِها ، وَانتِصابِ قُطبِها ، ومَدارِ رَحاها . تَبدَأُ في مَدارِجَ خَفِيَّةٍ ، وتَؤولُ إلى فَظاعَةٍ جَلِيَّةٍ . شِبابُها كَشِبابِ الغُلامِ ، وآثارُها كَآثارِ السِّلامِ ۸ . يَتَوارَثُهَا الظَّلَمَةُ بِالعُهودِ ، أوَّلُهُم قائِدٌ لِاخِرِهِم ، وآخِرُهُم مُقتَدٍ بِأَوَّلِهِم ، يَتَنافَسونَ في دُنيا دَنِيَّةٍ ، ويَتَكالَبونَ عَلى جيفَةٍ مُريحَةٍ ۹ ، وعَن قَليلٍ يَتَبَرَّأُ التّابِعُ مِنَ المَتبوعِ ، وَالقائِدُ مِنَ المَقودِ ، فَيَتَزايَلونَ ۱۰
بِالبَغضاءِ ، ويَتَلاعَنونَ عِندَ اللِّقاءِ . ۱۱

1.. وتمام الآية : «وَ إِذْ يَتَحَاجُّونَ فِى النَّارِ فَيَقُولُ الضُّعَفَاؤُاْ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا نَصِيبًا مِّنَ النَّارِ»(غافر : ۴۷) .

2.. وتمام الآية : «وَ بَرَزُواْ لِلَّهِ جَمِيعًا فَقَالَ الضُّعَفَاؤُاْ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُواْ إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ أَنتُم مُّغْنُونَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللَّهِ مِن شَىْ ءٍ قَالُواْ لَوْ هَدَانَا اللَّهُ لَهَدَيْنَاكُمْ سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَجَزِعْنَا أَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِن مَّحِيصٍ» (إبراهيم: ۲۱) . ويحتمل أن يكون وقع خلطٌ من النسّاخ هنا ؛ لتشابه الآيتين، واللّه العالم .

3.. مصباح المتهجّد : ص ۷۵۶ ح ۸۴۳ ، مصباح الزائر : ص ۱۵۸ كلاهما عن الفيّاض بن محمّد بن عمر الطرسوسي عن الإمام الرضا عن آبائه عليهم السلام ، بحار الأنوار : ج ۹۷ ص ۱۱۶ ح ۸ .

4.. الغَرَض : الهَدَف (النهاية : ج ۳ ص ۳۶۰ «غرض») .

5.. البوائق: واحدها بائقة ؛ وهي الداهية (النهاية : ج ۱ ص ۱۶۲ «بوق») .

6.. القَتام: الغُبار الأسود (المصباح المنير : ص ۴۹۰ «قتم») .

7.. العشْوَة ـ بالضمّ والفتح والكسر ـ : الأمر الملتبس ؛ مأخوذ من عَشوَة الليل (النهاية : ج ۳ ص ۲۴۲ «عشا») .

8.. السِّلام: الحجارة (الصحاح : ج ۵ ص ۱۹۵۰ «سلم») .

9.. يقال : أراحَ اللحمُ : أي أنتَنَ (لسان العرب : ج ۲ ص ۴۵۸ «روح») .

10.. المُزايَلَة : المفارَقَة . والتزايُل : التبايُن (الصحاح : ج ۴ ص ۱۷۲۰ «زيل») .

11.. نهج البلاغة: الخطبة ۱۵۱.

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 4
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛موسوي،سيد رسول؛پسنديده،عباس؛مجيدي،غلام حسين؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 245379
صفحه از 573
پرینت  ارسال به