495
دانشنامه قرآن و حديث 4

عمل ، عمل متكبّران و عادت شاهان عجم است .
در المسالك مى گويد :
خوردن در حال تكيه دادن به يك پهلو و نيز در حال دراز كشيدن به پشت ، مكروه است ؛ بلكه بايد روى كفل چپ نشست . روايت فضيل را هم بايد يا به همين معنا ، يا به بيان جواز آن و اين كه نهىِ پيامبر صلى الله عليه و آله نهى تحريمى نيست ، حمل كرد .
همچنين بر كراهتِ خوردن در حال دمر افتادن نيز دلالت دارد .
شيخ طوسى در النهاية مى گويد :
درست نيست كه انسان در هنگام خوردن ، با حالت تكيه دادن بنشيند ؛ بلكه بايد روى پاى خود بنشيند .
من (مجلسى) مى گويم : اين سخن شيخ ، نشان مى دهد كه تفسير وى از «اتّكاء» ، با تكيه دادن به دست ، منافاتى ندارد .
صاحب الجامع مى گويد :
چهارزانو نشستن كنار سفره ، و خوردن و آشاميدن در حال راه رفتن ، و تكيه دادن ، اشكالى ندارد ؛ ولى بهتر است كه بنشيند .

دوم . كراهت غذا خوردن و همچنين انجام دادن هر كار ديگرى (بجز طهارت گرفتن) با دست چپ ، و استحباب انجام دادن آنها با دست راست

در الدروس مى گويد :
خوردن و آشاميدن و انجام دادن هر كار ديگرى با دست چپ ، مكروه است ، مگر در حالت ضرورت .
در المسالك مى گويد :
مستحب است كه انسان در صورت امكان ، با دست راستش غذا بخورد ، و خوردن با دست چپ ، مكروه است . همچنين است آشاميدن و ديگر كارها ؛ امّا اگر در


دانشنامه قرآن و حديث 4
494

خطّابى مى گويد :
عامّه مردم مى پندارند كه تكيه دادن ، عبارت است از : كج شدن و لَم دادن به يك پهلو ، در صورتى كه اين تصوّر درست نيست ؛ بلكه به معناى محكم نشستن روى فرشى است كه زير شخص است . او مى گويد : اين سخن پيامبر صلى الله عليه و آله كه : «من در حال تكيه دادن غذا نمى خورم» ، معنايش اين است كه من هنگام غذا خوردن ، همانند كسى كه با خيال راحت مى نشيند و تا مى تواند مى خورد ، روى فرش نمى نشينم ؛ چرا كه من به اندازه كفاف مى خورم . از همين رو ، مانند شخصى كه آماده برخاستن از جاى خود است ، مى نشينم . در حديث اَنَس آمده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله خرما خورد ، در حالى كه به صورت «مُقعى» ۱ ـ و در روايتى ، «مستوفز» ۲ ـ نشسته بود ، كه مراد ، نشستن روى كفل و به حالت آماده براى برخاستن است . ابن عدى ، به سندى ضعيف ، روايت كرده است كه پيامبر صلى الله عليه و آله منع كرد از اين كه شخص در هنگام غذا خوردن ، به دست چپش تكيه دهد . مالك مى گويد : اين ، خود ، نوعى از «اتّكاء» است .
من (مجلسى) مى گويم : مالك ، هر حالتى را كه در آن غذا خوردن در حال تكيه به شمار آيد ، مكروه دانسته و به وضعيت خاصّى از آن اختصاص نداده است . ابن جوزى [نيز] با قاطعيت ، «اتّكاء» را به معناى كج شدن و لَم دادن به يك پهلو دانسته و به انكار خطّابى توجّهى نكرده است . پيشينيان در باره حكم «خوردن در حال تكيه دادن» اختلاف كرده اند : ابن قاضى ، كراهت اين گونه غذا خوردن را به پيامبر صلى الله عليه و آله اختصاص داده است ؛ امّا بيهقى گفته است : براى ديگران نيز مكروه است ؛ چون اين

1.أقعى فى جلوسه : بر پايين پشت خود تكيه زد ، يا بر گوشت سرين نشست و دو ساق و دو ران خود را بالا آورد . چمباتمه نشست (فرهنگ لاروس) .

2.استوفز نيز تقريباً به معناى «أقعى» است ، يعنى : ناآرام و نامطمئن نشست ، چنان كه گويى آماده برجستن است (فرهنگ لاروس) .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 4
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛موسوي،سيد رسول؛پسنديده،عباس؛مجيدي،غلام حسين؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 228381
صفحه از 573
پرینت  ارسال به