و با آنها به شايستگى رفتار كنيد و اگر از آنان خوشتان نيامد، پس چه بسا چيزى را خوش نمى داريد و خدا در آن ، مصلحت فراوان قرار مى دهد» .
از امام صادق عليه السلام روايت شده كه مى فرمايد :
إنَّ المَرءَ يَحتاجُ فى مَنزِلِهِ وَ عِيالِهِ إلى ثَلاثِ خِصالٍ يَتَكَلَّفُها وَ إن لَم يَكُن فى طَبعِهِ ذلِكَ : مُعاشَرَةٍ جَميلَةٍ ، وَ سَعَةٍ بِتَقديرٍ ، وَ غَيرَةٍ بِتَحَصُّنٍ . ¹
مرد ، در [ اداره ] خانه و خانواده اش ، به سه خصلت نياز دارد كه بايد آنها را به كار بَرَد ، اگر چه اين ويژگى ها در درون او نباشد : خوش خويى ، گشاده دستىِ سنجيده ، و غيرت براى ناموسدارى .

3 . رعايت حقوق

يكى ديگر از وظايف مشترك زن و مرد كه نقشى اساسى در تحكيم نهاد خانواده دارد ، رعايت حقوق متقابل يكديگر است . بر پايه روايتى ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در باره اين وظيفه ، چنين هشدار داده است :
ألا إنَّ لَكُم عَلى نِسائِكُم حَقّا ، وَ لِنِسائِكُم عَلَيكُم حَقّا . ²
آگاه باشيد كه شما را بر زنانتان ، حقّى است ، و زنانتان را بر شما حقّى !
در رسالة الحقوق كه از امام زين العابدين عليه السلام روايت شده ، در باره حقّ همسر آمده است :
أمّا حَقُّ الزَّوجَةِ فَأن تَعلَمَ أنَّ اللّهَ عز و جل جَعَلَها لَكَ سَكَنا وَ اُنسا ، فَتَعلَمَ أنَّ ذلِكَ نِعمَةٌ مِنَ اللّهِ عز و جل عَليكَ ، فَتُكرِمَها وَ تَرفُقَ بِها ، وَ إن كانَ حَقُّكَ عَليها أوجَبَ . ³
حقّ همسر ، اين است كه بدانى خداى عز و جل ، او را مايه آرامش و اُنس تو قرار داده و

2 . خوش خويى و خوش رفتارى

يكى ديگر از عوامل تحكيم خانواده ، خوش اخلاقى است . از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله روايت شده كه مى فرمايد :
حُسنُ الخُلقِ يُثبِتُ المَوَدَّةَ . ¹
خوش خويى ، دوستى را استوار مى كند .
اين وظيفه نيز ميان مرد و زن ، مشترك است ؛ امّا از آن جا كه مرد ، رياست خانواده را به عهده دارد ، در باره داشتن خوى نيكو ، به او بيشتر توصيه شده است . از اَنَس بن مالك نقل شده كه از پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيد : ايمانِ كدام يك از مؤمنان ، كامل تر است؟ پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود :
أحسَنُهُم خُلُقا مَعَ أهلِهِ . ²
آن كه با خانواده اش ، خوش اخلاق تر باشد .
در حديثى ديگر از ايشان آمده است :
أحسَنُ النّاسِ إيمانا أحسَنُهُم خُلُقا وَ ألطَفُهُم بِأهلِهِ ، وَ أنا ألطَفُكُم بِأهلى . ³
شايسته ترينِ مردمان ، از جهت ايمان ، كسى است كه خوش اخلاق ترينِ آنها باشد و با خانواده اش مهربان تر باشد ، و من ، مهربان ترينِ شما با خانواده ام هستم .
همچنين با اين كه خوش رفتارى متقابل مرد و زن براى تحكيم پيوند خانوادگى ضرورى است ، امّا قرآن كريم به مردها اين گونه توصيه مى فرمايد :
«وَعَاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِن كَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسَى أَن تَكْرَهُواْ شَيْئا وَيَجْعَلَ اللَّهُ فِيهِ خَيْرًا كَثِيرًا . ⁴