153
دانشنامه قرآن و حديث 3

چه طور است كه آخرين سرمايه معيشت خود ، يعنى اين يك جفت گاو را به فروش برسانم و با پول آن ، به گوشه اى بروم و با معيشتى اندك ، به عبادت خدا بپردازم؟
امام عليه السلام در پاسخ فرمود :
لا تَفعَل ، فَإِنَّ الأَرضَ عَلى قَرنَىِ الثَّورِ .۱
اين كار را مكن؛ زيرا زمين بر دو شاخ گاو قرار دارد .
مقصود ، اين است كه بهره بردارى از زمين هاى زراعتى ، بر شاخ هاى تواناى گاو شخم زن ، استوار است و اگر امام عليه السلام در عصر تراكتور بود ، در پاسخ سؤال مذكور مى فرمود : «اين كار را مكن ؛ زيرا زمين بر تراكتور قرار دارد» و دور نيست كه حديث بالا ، مانند برخى احاديث ديگر ، تقطيع شده و نيمه آخر آن (بدون آگاهى از قسمت نخست) ، موجب پندار تكيه كردن زمين بر شاخ گاو گشته باشد . ۲
به نظر مى رسد كه هيچ يك از توجيهات ذكر شده ، استوار نيست و بر اساس قواعدى كه اهل بيت عليهم السلام ـ براى قبول يا ردّ سخنانى كه بديشان منسوب مى گردد ـ به ما آموخته اند ، به دليل مخالفت اين روايات با عقل ، علم ، قرآن و ساير سخنان آنان ، ظاهرا چاره اى جز مجعول دانستن و مردود اعلام كردن آنها نيست .

2 . آرامش زمين

يكى ديگر از نشانه هاى حكمت و تدبير در آفرينش زمين ، آرامش آن است . هنگامى به اهمّيت اين موضوع پى خواهيم برد كه بدانيم اين سفينه بزرگ فضايى با وزنى برابر 6600 ميليارد ميليارد تُن كه امروزه نزديك به شش ميليارد مسافر دارد ، با

1.زمين و آسمان و ستارگان از نظر قرآن : ص ۱۱۶ . اين روايت را در منابع حديثى نيافتيم .

2.زمين و آسمان و ستارگان از نظر قرآن : ص ۱۱۶ـ۱۱۷ .


دانشنامه قرآن و حديث 3
152

ارزش علمى و اسلامى است .
چهار . با عنايت به آنچه گذشت ، پژوهشگران در مواجهه با روايات مذكور ، بدين سان اظهار نظرهاى متفاوتى كرده اند :
الف . همه اين روايات ، ساختگى هستند و ريشه در اساطير يونانى دارند . ۱
ب . آنچه در اين روايات به عنوان تكيه گاه زمين معرّفى شده است ، رمز و اشاره است و معناى ظاهرى آنها مراد نيست . ۲
ج . منظور از آنچه تكيه گاه زمين معرّفى شده ، فرشتگانى هستند كه تدبير جهان ، به عهده آنهاست . ۳
د . اسم هاى مذكور (مانند : ماهى ، گاو نر ، خروس) ، اشاره به صُوَر مثالى ۴ يا ربّ النوع هايى است كه فلاسفه به آنها معتقد بوده اند . ۵
ه . در روايات مورد اشاره ، مضاف ، در تقدير است و مقصود ، آن است كه زمين به شكل شاخ گاو و يا به شكل ماهى ، آفريده شده است . ۶
و . روايتى است كه : كشاورز سال خورده اى كه داراى دو گاو شخم زن بود ، به خدمت امام صادق عليه السلام رسيد و اظهار داشت : اكنون كه عمرم به پايان رسيده است ،

1.زمين و آسمان و ستارگان از نظر قرآن : ص ۱۲۳ ، سلسلة الأحاديث الضعيفة : ج ۱ ص ۴۶۲ ح ۲۹۴ ، الصحيح من السيرة : ج ۱ ص ۲۶۴ ، تفسير القرطبى : ج ۱۱ ص ۱۶۹ .

2.الوافى : ج ۳ ص ۱۲۲ (چاپ سنگى ، كتاب الروضة : ابواب المخلوقات) .

3.شرح توحيد الصدوق ، قاضى سعيد قمى : ج ۳ ص ۵۶۶ .

4.شرح اُصول الكافى (شرح ملّا صالح مازندرانى با حاشيه علّامه ميرزا ابوالحسن شَعرانى) : ج ۱۲ ص ۱۶۹ .

5.شرح توحيد الصدوق ، قاضى سعيد قمى : ج ۳ ص ۵۶۷ .

6.الإسلام و الهيئة ، سيّد هبة الدين شهرستانى : ص ۱۸۸ـ۱۸۹ . نويسنده معتقد است كه بدين سان ، وى كليد حلّ مشكل را به دست آورده است و توضيحات فراوانى در اين باره داده است .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 3
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي؛موسوي،سيد رسول؛پسنديده،عباس؛مجيدي،غلام حسين؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 196573
صفحه از 559
پرینت  ارسال به