5 / 12

ترك امر به معروف و نهى از منكر

قرآن

«پس چرا از نسل هاى پيشين شما خردمندانى نبودند كه [ مردم را ] از فساد در زمين ، باز دارند ، جز اندكى از شما كه از ميان آنان نجاتشان داديم؟ و كسانى كه ستم كردند ، به دنبال ناز و نعمتى كه در آن بودند ، رفتند و آنان ، بزهكار بودند» .

حديث

۸۹.امام على عليه السلام :از پيامبر خدا شنيدم كه مى فرمايد : «امّت هاى پيش از شما ، در حقيقت ، به سبب وا نهادن امر به معروف و نهى از منكر ، هلاك شدند . خداوند عز و جل مى فرمايد : «[ مردم را ] از منكرى كه مرتكب مى شدند ، باز نمى داشتند. راستى ، چه بد بود آنچه انجام مى دادند!» .

۹۰.امام على عليه السلام :نمونه هايى از عذاب و بلاهاى خدا و [ خشم و انتقامگيرى ]روزگاران و رخدادهاى او را در اختيار داريد . پس ، از سرِ نادانى به مؤاخذه هاى او ، تهديداتش را دور مپنداريد ، او را دست كم نگيريد و خود را از عذاب او ايمن مپنداريد؛ زيرا خداى سبحان ، نسل هاى گذشته پيش از شما را از رحمت خويش ، دور نساخت ، مگر به سبب آن كه امر به معروف و نهى از منكر را فرو نهادند . پس خداوند ، بى خردان را به واسطه ارتكاب گناهان ، و خردمندان (آگاهان) را به واسطه فرو نهادن نهى از منكر از رحمت خود دور كرد .

۹۱.امام على عليه السلام :پيشينيانِ شما از آن رو به هلاكت در افتادند كه مرتكب گناهان مى شدند ؛ امّا عُلما و مُلّاهايشان آنها را از آن نهى نمى كردند . چون آنان در گناهان غرق شدند و علما و ملّاهايشان هم ايشان را از اعمالشان نهى نكردند ، كيفرها بر
آنان فرود آمد . پس، شما امر به معروف و نهى از منكر كنيد .

دانشنامه قرآن و حديث 3

5 / 12

تَركُ الأَمرِ بِالمَعروفِ وَالنَّهيُ عَنِ المُنكَرِ

الكتاب

« فَلَوْلَا كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِن قَبْلِكُمْ أُوْلُواْ بَقِيَّةٍ يَنْهَوْنَ عَنِ الْفَسَادِ فِى الْأَرْضِ إِلَّا قَلِيلاً مِّمَّنْ أَنجَيْنَا مِنْهُمْ وَ اتَّبَعَ الَّذِينَ ظَلَمُواْ مَا أُتْرِفُواْ فِيهِ وَ كَانُواْ مُجْرِمِينَ » . ^۱

الحديث

۸۹.الإمام عليّ عليه السلام :سَمِعتُ رَسولَ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَقولُ : إنَّما أهلَكَ اللّهُ الاُمَمَ السّالِفَةَ قَبلَكُم بِتَركِهِمُ الأَمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهيَ عَنِ المُنكَرِ ، يَقولُ اللّهُ عز و جل : « كَانُواْ لَا يَتَنَاهَوْنَ عَن مُّنكَرٍ فَعَلُوهُ لَبِئْسَ مَا كَانُواْ يَفْعَلُونَ »^۲ . ^۳

۹۰.عنه عليه السلام :إنَّ عِندَكُمُ الأَمثالَ مِن بَأسِ ^۴ اللّهِ وقَوارِعِهِ ^۵ ، وأيّامِهِ ووَقائِعِهِ ، فَلا تَستَبطِئوا وَعيدَهُ جَهلاً بِأَخذِهِ ، وتَهاوُنا بِبَطشِهِ ، ويَأسا مِن بَأسِهِ ، فَإنَّ اللّهَ سُبحانَهُ لَم يَلعَنِ القَرنَ الماضِيَ بَينَ أيديكُم إلّا لِتَركِهِمُ الأَمرَ بِالمَعروفِ وَالنَّهيَ عَنِ المُنكَرِ . فَلَعَنَ اللّهُ السُّفَهاءَ لِرُكوبِ المَعاصي ، وَالحُلَماءَ لِتَركِ التَّناهي . ^۶

۹۱.عنه عليه السلام :إنَّما هَلَكَ مَن كانَ قَبلَكُم حَيثُ ما عَمِلوا مِنَ المَعاصي ولَم يَنهَهُمُ الرَّبّانِيّونَ ^۷ وَ الأَحبارُ ^۸ عَن ذلِكَ ، وإنَّهُم لَمّا تَمادَوا فِي المَعاصي ولَم يَنهَهُمُ الرَّبّانِيّونَ وَالأَحبارُ
عَن ذلِكَ نَزَلَت بِهِمُ العُقوباتُ . فَأْمُروا بِالمَعروفِ وَانهَوا عَنِ المُنكَرِ . ^۹

1.هود : ۱۱۶ .

2.المائدة : ۷۹ .

3.كنز العمّال : ج ۱۶ ص ۱۹۲ ح ۴۴۲۱۶ نقلاً عن وكيع عن عبد اللّه بن الحسن.

4.البَأْسُ : العَذَابُ (الصحاح : ج ۳ ص ۹۰۶ «بأس»).

5.القارعة : الداهية (الصحاح : ج ۳ ص ۱۲۶۳ «قرع»).

6.نهج البلاغة : الخطبة ۱۹۲ ، بحار الأنوار : ج ۱۴ ص ۴۷۴ ح ۳۷ .

7.الربّاني : العالم الراسخ في العلم والدين (النهاية : ج ۲ ص ۱۸۱ «ربب»).

8.الحِبر : الأثر المستحسَن . والحَبر : العالِم، وجمعه : أحبار ؛ لِما يبقى من أثَر علومِهم في قلوب الناس ، ومن آثار أفعالهم الحسَنة المقتدى بها (مفردات ألفاظ القرآن : ص ۲۱۵ «حبر») .

9.الكافي : ج ۵ ص ۵۷ ح ۶ عن حسن ، الزهد للحسين بن سعيد : ص ۱۸۹ ح ۲۹۱ عن حبشي وليس فيه «ولم ينههم الربّانيون والأحبار عن ذلك» ، بحار الأنوار : ج ۱۰۰ ص ۷۴ ح ۱۱ ؛ تفسير ابن كثير : ج ۳ ص ۱۳۶ عن يحيى بن يعمر نحوه ، كنز العمّال : ج ۳ ص ۶۸۳ ح ۸۴۵۴ نقلاً عن ابن أبي حاتم .