مأدُبه است و آدِب ، دعوت كننده است . اَدَب نيز بر همين قياس است ؛ چون بر نيك بودن آن ، اجماع است .
دو نكته در ريشه لغوى ادب وجود دارد : يكى اجتماع مردم ، و ديگرى شايستگىِ كار . شايد به همين لحاظ ، انجام دادنِ كار به گونه اى كه در جامعه نيكو و شايسته شمرده شود ، ادب ناميده شده است . البتّه در كاربردهاى اين واژه در نصوص (متون) اسلامى ، توضيح خواهيم داد كه اين واژه به معناى مطلق تربيت هم آمده است .
بنا بر اين ، ادب ، در مفهوم ارزشىِ آن ، از مقوله هنر محسوب مى شود و اديب ، هنرمندى است كه كارى را زيبا و دل پذير انجام مى دهد . از اين رو ، دانشى كه موجب دور ماندن از خطا در گفتار و نوشتار است ، علم ادب ناميده مى شود؛ ^۱ بلكه به مطلق علوم و معارف نيز ادب اطلاق مى گردد؛ ^۲ چرا كه علم ، سرمايه شايستگى و زيبايىِ عمل است و هنر ارائه كار خوب و نيكو ، تنها از دانشمند بر مى آيد .

ادب، در قرآن و حديث

در قرآن ، واژه «ادب» به كار نرفته ، هر چند معنا و مفهوم آن ، بارها مورد عنايت اين كتاب آسمانى قرار گرفته است ؛ امّا در احاديث اسلامى ، ادب به عنوان يك اصل مهمّ فرهنگى ، اخلاقى و اجتماعى ، فراوان به كار رفته است . به فرموده امام على عليه السلام :
لِكُلِّ أمرٍ أدَبٌ .^۳
هر كارى، آدابى [و آيينى] دارد .

درآمد

ادب، در لغت

ادب ، در اصل به معناى دعوت از مردم براى اجتماع بر «مأدُبه (طعام)» ، است . تهذيب اللغة اين واژه را چنين معنا كرده است :
أصلُ الأَدبِ الدُّعاءُ ، وَ قيلَ لِلصَّنيعِ يُدعى إلَيهِ النّاسُ مَدعاةٌ وَ مَأدَبَةٌ. وَ الأَدَبُ الَّذى يَتَأَدَّبُ بِهِ الأَديبُ مِنَ النّاسِ ، سُمِّىَ أدَبا لِأَنَّهُ يَأدِبُ النّاسَ الَّذينَ يَتَعَلَّمونَهُ إلَى المَحامِدِ ، وَ يَنهاهُم عَنِ المَقابِحِ.^۱
اَدْب ، در اصل به معناى دعوت كردن است ، و به قولى ، غذايى كه مردم به آن دعوت مى شوند ؛ يعنى هم به معناى «دعوت كردن» و هم به معناى خود «غذا» . و نيز «ادب» آن چيزى است كه مردمان اديب فرا مى گيرند ، به آن اَدَب گفته اند ، چون افرادى را كه فرايش مى گيرند ، به خوبى ها فرا مى خوانَد و از زشتى ها بازشان مى دارد.
و در معجم مقاييس اللغة آمده است :
الأَدْبُ : أن تَجمَعَ النّاسَ إلى طَعامِكَ ، وَ هِىَ المَأدَبَةُ وَ المَأدُبَةُ ، وَ الآدِبُ : الدَّاعى ... وَ مِن هذَا القِياسِ الأَدَبُ أيضا ؛ لِأَنَّهُ مُجمَعٌ عَلَى استِحسانِهِ .^۲
اَدْب ، گرد آوردن مردم است براى غذايى كه فراهم آورده اى ، كه همان مأدَبه و