347
دانشنامه قرآن و حديث 2

مشكل گشا مى شود و موجب تصميم پيامبر صلى الله عليه و آله و تشريع اذان مى گردد!
بى ترديد ، اين پندار ، با اعتقاد به نبوّت پيامبر اسلام ، قابل جمع نيست و از اين رو ، امام صادق عليه السلام ضمن نفرين كردنِ كسانى كه از چنين پندارى جانبدارى مى كنند ، خِرد و وجدان آنان را به داورى مى خواند و با شگفتى از آنان مى پرسد كه چگونه اين پندار را با عقيده به نبوّت پيامبر صلى الله عليه و آله و نزول وحى بر ايشان ، جمع مى كنند :
يَنزِلُ الوَحىُ عَلى نَبِيِّكُم فَتَزعُمونَ أَنَّهُ أَخَذَ الأَذانَ مِن عَبدِ اللّهِ بنِ زَيدٍ؟!۱
بر پيامبر شما وحى نازل مى شود و شما مى گوييد كه او اذان را از عبد اللّه بن زيد گرفته است؟!

2 . منافات داشتن با حكمت اذان

تأمّل در احاديث فراوانى كه در منابع حديثىِ شيعه و اهل سنّت در باره حكمت اذان و فضايل و بركات آن وجود دارند ، ۲ نشان مى دهد كه فلسفه اين عمل عبادى ، تنها اعلام وقت نماز نيست ؛ بلكه آثار فردى ، اجتماعى ، دنيوى و اخروى فراوانى بر آن مترتّب است . بدين ترتيب ، آيا مى توان باور كرد كه همه اين حكمت ها و بركات ، به دنبال رؤياى عبد اللّه بن زيد، پديد آمده باشد و يا اين كه پيامبر صلى الله عليه و آله فلسفه اذان را مى دانسته ؛ ولى از خودِ اذان ، بى اطّلاع بوده است؟!

3 . تكذيب به وسيله اهل بيت عليهم السلام

خاندان رسالت عليهم السلام علاوه بر اين كه تأكيد مى كنند كه منشأ اذان ، وحى است ، به صراحت و با شدّت ، رواياتى را كه آغاز تشريع آن را مستند به رؤيا كرده اند ، تكذيب نموده و آن را با ايمان به نبوّت پيامبر صلى الله عليه و آله ، ناسازگار دانسته اند. اين ، در حالى است كه اگر هيچ دليلى جز تكذيب اهل بيت عليهم السلام در اين باره وجود نداشت ، براى

1.ر . ك : ص ۳۳۵ (اذان / فصل يكم : تشريع اذان / ردّ برخى روايات در باره آغاز تشريع اذان) .

2.ر . ك : ص ۳۵۵ ح ۱۵ و ۱۶ .


دانشنامه قرآن و حديث 2
346

عبد اللّه بن زيد هو ابن عبد ربّه ، و يقال : ابن عبد ربّ ، و لا نعرف له عن النبىّ صلى الله عليه و آله شيئا يصحّ إلّا هذا الحديث الواحد فى الأذان . 1
صبح كه شد ، نزد پيامبر خدا رفتيم و رؤيايم را به ايشان گفتم . فرمود : «اين ، يك رؤياى صادق است . به همراه بلال برخيز ؛ چون او صدايش از تو رساتر و بلندتر است . آنچه به تو [در خواب] گفته شده ، به او بگو و او آنها را با صداى بلند بگويد ...» .
ترمذى مى گويد : اين حديث را ابراهيم بن سعد ، از محمّد بن اسحاق ، كامل تر و طولانى تر روايت كرده و داستان اذان را با بندهاى دوتايى، و اقامه را با بندهاى تك، آورده است . عبد اللّه بن زيد ، همان ابن عبد ربّه است و «ابن عبد رب» هم به او مى گويند . ما از او حديثى از پيامبر صلى الله عليه و آله نمى شناسيم كه صحيح باشد ، جز همين يك حديث كه در باره اذان است .

دلايل جعلى بودن اين روايات

با بررسى اسناد اين روايات و تأمّل در متن و معانى آنها و نيز عرضه آنها بر احاديث اهل بيت عليهم السلام ، براى پژوهشگر ، ترديدى در مجعول بودن آنها باقى نخواهند ماند . آنچه بر نادرستى اين روايات دلالت مى كند ، عبارت است از :

1 . ناسازگارى با مقام نبوّت

اين باور كه تشريع اذان ، بر اساس رؤياى عبد اللّه بن زيد بوده ، بدين معناست كه خاتم پيامبران الهى صلى الله عليه و آله ـ كه براى كوچك ترين رفتارهاى فردىِ جامعه اسلامى ، از جانب خداوند متعال، ره نمود آورده است ـ در مورد يكى از بزرگ ترين عباداتِ سياسى ـ اجتماعى ، نمى دانسته كه چه بايد كرد و حتّى طبق برخى از اين روايات ، براى آن ، بيست روز سرگردان بوده است ، تا اين كه رؤياى شخص يا اشخاصى ،

1.سنن الترمذى : ج ۱ ص ۳۵۸ ح ۱۸۹ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 2
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛مسعودي،عبدالهادي؛ديلمي،احمد؛محسني نيا،محمّد رضا؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 200820
صفحه از 592
پرینت  ارسال به