351
دانشنامه قرآن و حديث 2

حزب ، هر چند پس از قدرت يافتن اسلام ، نمى توانست علنا با آن مخالفت كند ، امّا در اوّلين فرصتِ به دست آمده ، در برابر نظام اسلامى به رهبرى امام متّقيان و امير مؤمنان ايستاد و مانع رشد و بالندگى اين آيين آسمانى شد و به گفته امام على عليه السلام :
ما أسلَموا و لكِنِ استَسلَموا ، و أسَرُّوا الكُفرَ ، فَلَمّا وَجَدوا أعوانا عَلَيهِ أظهَروهُ . 1
آنها اسلام نياوردند ؛ بلكه تسليم شدند ، و كفر خويش را پنهان داشتند و زمانى كه يارانى براى آن يافتند ، آشكارش نمودند .
گزارشى كه مُغيرة بن شعبه ، دوست صميمى معاويه ، از يك جلسه خصوصى و محرمانه با او دارد ، نشان مى دهد كه او تا چه حد ، با اين شعار عبادى ـ سياسى اسلام ، مخالف بوده است . متن اين گزارش را مطرّف ، فرزند مغيره ، چنين روايت كرده است :
... جاء [المغيرة] ذات ليلة فأمسك عن العشاء ، فرأيته مغتمّا ، فانتظرته ساعة ، و ظننت أنّه لشى ء حدث فينا أو فى عملنا ، فقلت له : ما لى أراك مغتمّا منذ الليلة؟ قال : يا بنىّ ، إنّى جئت من عند أخبث الناس! قلت له : و ما ذاك؟ قال : قلت له ـ و قد خلوت به ـ : إنّك قد بلغت منّا يا أمير المؤمنين ، فلو أظهرت عدلاً ، و بسطت خيرا؛ فإنّك قد كبرت ، ولو نظرت إلى إخوتك من بنى هاشم ، فوصلت أرحامهم؛ فو اللّه ما عندهم اليوم شى ء تخافه .
فقال لى : هيهات! هيهات! ملك أخو تيم فعدل و فعل ما فعل ، فو اللّه ما عدا أن هلك فهلك ذكرُه ، إلّا أن يقول قائل : أبو بكر . ثمّ ملك أخو عدىّ ، فاجتهد و شمّر عشر سنين ، فو اللّه ما عدا أن هلك فهلك ذكرُه ، إلّا أن يقول قائل : عمر . ثمّ ملك أخونا عثمان فملك رجلٌ لم يكن أحد فى مثل نسبه ، فعَمِل ما عَمِل و عُمل به ، فو اللّه ما عدا أن هلك فهلك ذكرُه ، و ذكر ما فُعل به . و إنّ أخا هاشم يُصرَخ به فى كلّ يوم خمس مرّات : أشهد أنّ محمّدا رسول اللّه ، فأىّ عمل يبقى مع هذا؟

1.نهج البلاغة : نامه ۱۶ .


دانشنامه قرآن و حديث 2
350

روّجوها، لتكون فضيلة لبيوتاتهم و قبائلهم ، و لذلك نرى فى بعض المسانيد أنّ بنى عمومته هم رواة هذا الحديث و أنّ من اعتمد عليهم إنّما كان لحسن ظنّه بهم . 1
به احتمال زياد ، اين رؤيا را عموهاى عبد اللّه بن زيد ، رواج داده اند تا از اين طريق ، فضيلت و افتخارى براى خاندان ها و قبايل خويش كسب كنند . به همين دليل ، در برخى مسانيد مى بينيم كه عموزادگان او ، راويان اين حديث هستند و كسانى هم كه به آنها اعتماد كرده اند ، به آنها حُسن ظن داشته اند .
امّا به نظر مى رسد كه جعل اين حديث ، همانند بسيارى از احاديث مجعول ديگر ، انگيزه سياسى داشته است ؛ زيرا همان طور كه پيش از اين نيز توضيح داديم ، 2 اذان علاوه بر يادآورىِ وظيفه فردى و اعلام وقت نماز ، يك شعار مهمّ سياسى ـ اجتماعى نيز هست و اين شعار ، نه تنها زمينه تداوم حاكميت اسلام را در جوامع اسلامى فراهم مى كند ، بلكه در كنار استقرار ارزش هاى دينى ، مى تواند موجب انتقال فرهنگ اسلامى به ساير جوامع گردد . بدين جهت ، جريان هاى سياسى اى كه حاكميت اسلامِ اصيل را با منافع خود در تضاد مى بينند ، اين شعار سياسى را بر نمى تابند .
به نظر مى رسد كه جعل حديث عبد اللّه بن زيد ، به وسيله حزب اُموى (در عصر حاكميت مطلق معاويه) و با هدفِ حذف و يا تحريف شعار سياسى ـ اجتماعى اذان ، انجام گرفته است ؛ زيرا اگر خاستگاه تشريع اذانْ «رؤيا» شد ، كسى كه مدّعى خلافت پيامبر صلى الله عليه و آله و بلكه خداوند متعال است ، مى تواند با رؤيايى ديگر ، آن را به صورت دلخواه تغيير دهد و يا حذف نمايد!
توضيح مطلب ، اين كه : هر كس با تاريخ اسلام آشنا باشد ، مى داند كه حزب اُموى از ابتدا با اسلام ، مخالف بود و هيچ گاه با اين آيين الهى آشتى نكرد . اين

1.الأذان تشريعا و فصولاً : ص ۲۹ .

2.ر . ك : ص ۳۲۲ (اذان / درآمد : حكمت اذان / حكمت اجتماعى) .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 2
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛مسعودي،عبدالهادي؛ديلمي،احمد؛محسني نيا،محمّد رضا؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 213115
صفحه از 592
پرینت  ارسال به