« فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوْ بِهِ أَذىً مِّن رَّأْسِهِ .^۱
و هر كس از شما بيمار باشد يا در سرش ناراحتى اى داشته باشد » .
آنچه در اين دانش نامه ذيل عنوان «آزاررسانى» مورد توجّه و بررسى است ، ايذاء به معناى اوّل، يعنى ايجاد مزاحمت براى ديگران ، و معناى سوم ، يعنى تحمّل رنج در راه انجام دادن وظيفه است . برجسته ترين نكات قابل تأمّل در فصل هاى آينده ، از اين قرار است :

1 . روشن ترين نشانه مسلمانى

رعايت حقوق ديگران و اجتناب از آزار رساندن به آنان ، بارزترين نشانه پيروى از اسلام است . اهمّيت اين ويژگى تا آن جاست كه بدون آن ، نمى توان كسى را مسلمان ناميد ؛ زيرا پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله تصريح مى نمايد كه :
المُسلِمُ مَن سَلِمَ المُسلِمونَ مِن يَدِهِ وَ لِسانِهِ .^۲
مسلمان ، كسى است كه مسلمانان از دست و زبان او در امان باشند .
اين تفسير از مسلمانى ، نشان مى دهد كه از نظر بنيان گذار دين اسلام ، رعايت حقوق مردم و اجتناب از آزردن آنان ، نخستين شرط گرايش به آيين اسلام است و انتخاب نام «مسلمان» براى پيروان اين آيين ، به همين مناسبت است.
از منظر احاديث اسلامى ، آزردن ديگران ، از خصوصيّات انسان هاى پست و شرور است ^۳ و مسلمان ، كسى است كه آزار او به هيچ كس ، حتّى به مورچه اى نمى رسد. ^۴

ايذاء ، در قرآن و حديث

در قرآن و حديث ، كلمه «أذى»:
گاه به معناى ايجاد مزاحمت براى ديگران و تجاوز به حقوق آنان مى آيد ، مانند :
« وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَاتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُواْ .^۱
و كسانى كه مردان و زنان مؤمن را بدون آن كه گناهى كرده باشند ، مى آزارند » .
گاه به معناى اجراى قانون الهى در باره مجرم ، به كار مى رود ، مانند :
« وَالَّذَانِ يَأْتِيَانِهَا مِنكُمْ فَآذُوهُمَا .^۲
و از ميانتان ، آن دو تن را كه مرتكب زشتكارى مى شوند ، آزار دهيد [ و قانون را در باره شان اجرا كنيد ]» .
گاه به معناى تحمّل رنج در راه انجام دادن وظيفه آمده است ، مانند :
« فَالَّذِينَ هَاجَرُواْ وَأُخْرِجُواْ مِن دِيَارِهِمْ وَأُوذُواْ فِى سَبِيلِى وَقَاتَلُواْ .^۳
و كسانى كه هجرت كردند و از خانه هايشان بيرون رانده شدند و در راه من آزار داده شدند و جنگيدند » .
و گاه به معناى ناراحتى و رنج طبيعى آمده است ، مانند :
« وَيَسْئلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذىً .^۴
و از تو در باره حيض مى پرسند . بگو : آن ، رنجى است» .
و نيز اين آيه :