17
دانشنامه قرآن و حديث 1

را فراهم ساخته اند . تتبع گسترده و گذر از منابع واسطه ، مى تواند افزون بر ره نمون شدن به منابع اوّليه (متقدّم و دست اوّل) ، بسيارى از : تصحيف و تحريف ها ، نقل معناهاى نادرست ، تقطيع هاى نسنجيده و زياده و نقصان هاى كاتبان و شارحان را نيز نشان دهد و ما را به متنى پيراسته از آسيب هاى نقل و فهم حديث برساند .
مراجعه پيگير به همه منابعِ در دسترس و حتّى نسخه هاى خطّى ، گاه ، ما را به مستفيض بودن حديث و تعدّد اسناد آن ، مطمئن مى سازد و از اين ره گذر ، حديثى مستند و استوار را در كنار احاديث ديگرى از اين دست ، مى نشانَد .

6 . موضوع بندى درختى

هر مَدخَل ۱ از چنين دانش نامه اى، براى اين كه كارآيى لازم را داشته باشد ، بايد علاوه بر جامعيت نسبى ، به صورت درختى موضوع بندى شود ، بدين معنا كه احاديث ذيل يك مَدخل (مربوط به يك موضوع) ، دسته بندى شوند و دسته هاى مختلف ، بر اساس يك سير منطقى و منظّم، از كلّى به جزئى، در كنار هم قرار گيرند .
چينش صحيح و منطقىِ احاديثِ مربوط به يك موضوع ، علاوه بر تسهيل دستيابى به متون اسلامى ، زمينه را براى فهم دقيق معانى آنها آماده مى سازد .

7 . ارزيابى و جمع بندى

ويژگى هايى كه بدانها اشاره شد ، زمينه ارزيابى سند ، متن و محتواى حديث را تا حدود زيادى فراهم مى سازند. اكنون ، كارشناسان حديث مى توانند با نقد و بررسى احاديث مربوط به هر موضوع ، در باره ميزان صحّت و سقم آنها، اظهار نظر كنند و جمع بندى خود را از ديدگاه اسلام در آن موضوع ، ارائه نمايند ؛ امّا براى بهره بردارى

1.مَدخَل: در دانش نامه ها، به هر واژه اصلى كه توضيحى (مقاله اى) در ذيل خود دارد، «سَرواژه» يا «مَدخَل» مى گويند. به مجموع سرواژه و توضيح، بر روى هم، نيز «مدخل» گفته مى شود (ر.ك: فرهنگ بزرگ سخن) .


دانشنامه قرآن و حديث 1
16

آن ، احاطه داشته باشد (از هر سو، آن را پاسدارى كند) .
اين حقيقت ، در حديثى از امام على عليه السلام چنين بازگو گرديده است:
إنَّمَا المُستَحفِظونَ لِدينِ اللّهِ هُمُ الّذينَ أقامُوا الدّينَ، وَ نَصَروهُ، وَ حاطوهُ مِن جَميعِ جَوانِبِهِ . 1
گماشتگان بر پاسدارى از دين خدا ، آن كسانى هستند كه دين را بر پا داشتند و آن را يارى دادند ، و از هر سو به پاسدارى از آن پرداختند.
تحقيقِ جامع ـ كه مقدّمه جامع نگرى دينى است ـ ، بدون جامعيت منبع تحقيق ، ميسّر نيست . از اين رو ، پژوهشگر دينى در هر موضوع ، نياز به منبعى دارد كه جامع همه متون مربوط به آن موضوع باشد .
بنا بر اين ، يكى از ويژگى هاى مهمّ دانش نامه حديثى مطلوب ، آن است كه جامع همه احاديثى باشد كه در زمينه هاى مختلف، از پيشوايان دين به ما رسيده است و حتّى اگر سخنى به ناروا به آنان نسبت داده شده ، بايد تحت عنوان مربوط ، مطرح و نادرستى آن، اثبات گردد.

4 . اختصار

يكى ديگر از ويژگى هاى دانش نامه حديثى مطلوب، اين است كه در عين جامعيت، تا آن جا كه امكان دارد ، خلاصه و مختصر باشد . حذف احاديث مشابه (با ذكر تفاوت هايشان و آوردن نشانى هاى آنها در پاورقى) ، اين هدف را تأمين مى كند و در اين صورت ، محقّق، در كوتاه ترين فرصت ممكن ، مى تواند به مقصود پژوهشى خود ، نائل آيد.

5 . مستند بودن

ابزارهاى نوين ، بويژه رايانه ، در عصر حاضر ، امكان يافتن مآخذ بسيارى از احاديث

1.غرر الحكم : ج ۳ ص ۹۵ ح ۳۹۱۲ ، عيون الحكم و المواعظ : ص ۱۷۹ ح ۳۶۸۹ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 1
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛مسعودي،عبدالهادي؛ديلمي،احمد؛محسني نيا،محمّد رضا؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 170778
صفحه از 584
پرینت  ارسال به