215
دانشنامه قرآن و حديث 1

مخالف اين آيه و همه آياتى است كه در آنها ، مسلمانان به ظلم ستيزى ، امر به معروف و نهى از منكر و قيام به قسط ، دعوت شده اند.

د ـ تعارض با احاديث قيام عليه زمامداران ستمگر

ز نكته ديگر در ارزيابى احاديث «شكيبايى بر انحصارطلبى حاكمان» ، تعارض آنها با احاديثى است كه پيامبر خدا در آنها صريحا به مخالفت با زمامداران جائر و قيام عليه آنان دستور داده است ، و اينك ، چند نمونه از اين احاديث:
1 . عن معاذ بن جبل : سمعت رسول اللّه صلى الله عليه و آله يقول : خُذُوا العَطاءَ ما دامَ عَطاءً فَإِذا صارَ رِشوَةً فِى الدّينِ فَلا تَأخُذوهُ ، وَ لَستُم بِتارِكيهِ يَمنَعُكُمُ الفَقرُ وَ الحاجَةُ ، ألا إنَّ رَحَى الإِسلامِ دائِرَةٌ فَدوروا مَعَ الكِتابِ حَيثُ دارَ، ألا إنَّ الكِتابَ وَ السُّلطانَ سَيَفتَرِقانِ فَلا تُفارِقوا الكِتابَ، ألا إنَّهُ سَيَكونُ عَلَيكُم اُمَراءُ يَقضونَ لِأَنفُسِهِم ما لا يَقضونَ لَكُم، إن عَصَيتُموهُم قَتَلوكُم وَ إن أطَعتُموهُم أضَلّوكُم ، قالوا: يا رَسولَ اللّهِ ! كَيفَ نَصنَعُ؟ قالَ : كَما صَنَعَ أصحابُ عيسَى بنِ مَريَمَ نُشِروا بِالمَناشيرِ وَ حُمِلوا عَلَى الخَشَبِ ، مَوتٌ فى طاعَةِ اللّهِ خَيرٌ مِن حَياةٍ فى مَعصِيَةِ اللّهِ . 1
معاذ بن جبل مى گويد : شنيدم پيامبر خدا مى فرمايد : «عطا را تا زمانى كه عطاست ، بگيريد ، و هر گاه به صورت رشوه در دين در آمد ، آن را نگيريد ؛ امّا شما ترك كننده آن نيستيد . فقر و نياز نمى گذاردتان [كه نگيريد] . بدانيد كه آسياب اسلام به چرخش در آمده است . پس شما بر محور كتاب خدا بچرخيد ، هر جا كه چرخيد . بدانيد كه قرآن و سلطان ، به زودى از يكديگر جدا مى شوند ؛ [ولى] شما از قرآن جدا نشويد . بدانيد به زودى ، اميرانى بر شما حاكم خواهند شد كه آنچه براى خود حكم مى كنند ، براى شما حكم نمى كنند ، و اگر از آنها نافرمانى كنيد ، شما را مى كشند و اگر فرمان بردارى كنيد ، گم راهتان مى سازند» .

1.المعجم الكبير : ج ۲۰ ص ۹۰ ح ۱۷۲ ، المعجم الصغير : ج ۱ ص ۲۶۴ ، مسند الشاميّين : ج ۱ ص ۳۷۹ ح ۶۵۸ ، كنز العمّال : ج ۱ ص ۲۱۶ ح ۱۰۸۱ .


دانشنامه قرآن و حديث 1
214

بنا بر اين ، عقل نمى تواند بپذيرد كه خاتم پيامبران الهى و كسى كه نويد مى دهد كه دين او بر همه اديان ، پيروز مى شود و تا دامنه قيامت بر جهان ، حكومت مى كند ، به امّتش دستور دهد كه در برابر كسانى كه اصلى ترين فلسفه اجتماعى ديندارى ـ يعنى قيامِ به قسط ـ را هدف گرفته اند، سياستِ شكيبايى و سكوت را پيشه سازند و با اين فرمان ، تيشه به ريشه دين خود بزند ؛ بلكه درست به عكس ، او خود ، انتساب اين گونه احاديثى را كه فطرتِ دل و انديشه از پذيرش آنها سر باز مى زند ، به خويشتن نفى كرده و با اين معيار متين ، به مسلمانان هشدار داده كه او اين گونه سخن نمى گويد . ۱

ج ـ تعارض با قرآن

معيار ديگر براى تشخيص صحّت يا عدم صحّتِ سخنانى كه به پيامبر صلى الله عليه و آله نسبت داده مى شود ، قرآن كريم است . ۲
بر اساس اين معيار ، نكته اى كه در نقد و ارزيابى احاديث شكيبايى بر استئثار ، قابل تأمّل است ، اين است كه اين سخنان ، نه تنها بر خلاف منطق عقل و فطرت است ، بلكه بر خلاف نصّ صريح قرآن كريم است كه فلسفه بعثت همه انبياى الهى را «قيام به قسط» مى داند و تأكيد مى كند كه :
«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَيِّنَاتِ وَ أَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْكِتَابَ وَ الْمِيزَانَ لِيَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ .۳
به راستى ، ما پيامبران خود را با دلايل آشكار روانه كرديم و با آنها كتاب و ترازو فرو فرستاديم تا مردم به عدالت برخيزند»
.
بى ترديد ، احاديثِ در بر دارنده امر به شكيبايى در برابر انحصارطلبى حاكمان ،

1.ر . ك : ص ۷۹ (درآمد / معيار ارزيابى و نقد متن حديث / موافقت يا مخالفت با عقل) .

2.ر . ك : ص ۷۸ (درآمد / معيارهاى ارزيابى و نقد متن حديث / موافقت يا مخالفت با قرآن) .

3.حديد: آيه ۲۵ .

  • نام منبع :
    دانشنامه قرآن و حديث 1
    سایر پدیدآورندگان :
    موسوي،سيد رسول؛حسيني،سيد رضا؛مسعودي،عبدالهادي؛ديلمي،احمد؛محسني نيا،محمّد رضا؛وهّابي،محمّد رضا؛شيخي،حميد رضا
    تعداد جلد :
    16
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 171942
صفحه از 584
پرینت  ارسال به