الحوت» ، به گزارش روايات دلالت كننده بر چگونگى خلقت پرداختيم و ديدگاه ها را در باره اين مضمون آورديم.
نخستين ديدگاه ، از آنِ كسانى بود كه اين روايت ها را نادرست دانسته و حكم به جعلى و ساختگى بودن آنها داشتند. شخصيت هايى چون : شيخ مفيد ، سيّد مرتضى ، علّامه كاشف الغطا ، شيخ غلامحسين تبريزى ، و علّامه سيّد جعفر مرتضى عاملى ، در ميان شيعه ، و كسانى چون : ياقوت حَمَوى ، آلوسى و محمود ابو رَيَّه ، در ميان اهل سنّت چنين نظرى داشتند. ۱
دو. حديث الحولاء العطارة
اين حديث ، در فروع الكافى و مستدرك الوسائل از مصادر شيعى ، و تاريخ بغداد ، الموضوعات ابن جوزى ، اُسد الغابة و الإصابة از مصادر اهل سنّت ، نقل شده است .
به اين نكته بايد توجّه كرد كه متن نقل شده در فروع الكافى ، بسيار مختصر است ، چنان كه در اُسد الغابة و الإصابة نيز به اجمال نقل شده است ؛ ولى در كتاب مستدرك الوسائل ، متنِ مفصّل آن ، روايت شده و حاجى نورى ، آن را از يك مجموعه خطّى كهن نقل مى كند . همچنين ابن جوزى در الموضوعات ، آن را با تفصيل بيشتر آورده است . اينك اين روايت را به تفكيك ، از مصادر شيعى و اهل سنّت آورده و سپس به اجمال ، به بررسى آن مى پردازيم .
الف . مصادر شيعى
1 . عدّة من أصحابنا، عن أحمد بن أبى عبد اللّه ، عن أبيه، عن القاسم بن محمّد الجوهرى، عن إسحاق بن إبراهيم الجعفى قال: سمعت أبا عبد اللّه عليه السلام يقول: إن رسول اللّه صلى الله عليه و آله دخل بيت اُم سلمة فشمّ ريحا طيبةً فقال: أتتكم الحولاء ؟ فقالت: هو ذا هى تشكو زوجها، فخرجت عليه الحولاء، فقالت: بأبى أنت واُمى، إنّ زوجى