فداك يابن رسول اللّه ! من أىّ شئ خلقها؟ فقال: أخبرنى أبى عن آبائه قال: قال رسول اللّه صلى الله عليه و آله : إنّ اللّه تبارك و تعالى قبض قبضة من طين فخلطها بيمينه ـ و كلتا يديه يمين ـ فخلق منها آدم و فضلت فضلة من الطين فخلق منها حوّاء . ¹ ابو مقدام مى گويد : از امام باقر عليه السلام پرسيدم : خداوند ، حوّا را از چه آفريد ؟
فرمود : «ديگران چه مى گويند ؟» .
گفتم : آنان معتقدند كه خداوند ، حوّا را از دنده مرد خلق كرد.
فرمود : «دروغ مى گويند! آيا خداوند ، ناتوان بود كه حوّا را به گونه اى ديگر بيافريند ؟» .
گفتم : پس حوّا چگونه آفريده شد ؟
فرمود : «پدرم از پدرانش و آنها از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل فرموده است كه خداوند ، مشتى خاك را از زمين برداشت ، با دست راست خود ـ كه هر دو دست او راست است ـ آن را به هم زد و از آن ، آدم را آفريد و از زيادى آن ، حوّا را خلق كرد» .

2 . اهتمام صحابه و اصحاب ائمّه عليهم السلام به نقد متن

گذشته از اين سخنان و سيره ـ كه مصدر اهتمام و توجّه به نقد متن به شمار مى آيند ـ ، صحابه پيامبر صلى الله عليه و آله و اصحاب ائمّه عليهم السلام در عمل به آنها توجّه وافر داشتند كه در اين جا به نمونه هايى اشاره مى شود. در كتاب الاجابة لايراد ما استدركته عايشة على الصحابة ، ² بدر الدين زركشى ، نمونه هايى از نقدهاى محتوايى را كه عايشه ، بر صحابه وارد كرده ، گردآورده است كه ما دو نمونه از نقدهاى او را بر ابو هريره مى آوريم :
إنّ رجلين دخلا على عايشه فقالا: إنّ أبا هريرة ـ يحدث إن نبى اللّه صلى الله عليه و آله كان يقول: انّما الطيرة فى المرأة و الدابة و الدار ... قالت: والذى انزل القرآن على أبى القاسم، ما هكذا كان يقول و لكن كان نبى اللّه صلى الله عليه و آله يقول: كان أهل الجاهلية يقولون: الطيرة

« لَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ إِن طَـلَّقْتُمُ النِّسَآءَ مَا لَمْ تَمَسُّوهُنَّ أَوْ تَفْرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةً » ¹ . ²
و اگر زنان را ، مادامى كه با آنان نزديكى نكرده و برايشان مهرى [ نيز ] معين نكرده ايد ، طلاق بدهيد ، بر شما گناهى نيست.
دو . امام باقر و امام صادق عليهماالسلام در برابر اين كه گروهى از مردم معتقدند خداوند ، حوّا را از آدم خلق كرد ـ كه اين مضمون در روايت هاى منسوب به پيامبر صلى الله عليه و آله و ائمّه عليهم السلام نقل شده و نزد مردم شايع بود ـ ³ چنين فرمودند :
سئل ابو عبد اللّه عليه السلام عن خلق حوّاء و قيل له إنّ اناساً يقولون إنّ اللّه خلق حوّاء من ضلع آدم الأيسر الأقصى . فقال: سبحان اللّه و تعالى عن ذلك علوا كبيراً يقولون من يقول هذا؟ إن اللّه لم يكن له من القدرة ما يخلق لآدم زوجة من غير ضلعه و يجعل للمتكلّم من اهل التشنيع سبيلاً إلى الكلام أن يقول: إنّ آدم كان ينكح بعضه بعضاً إذا كانت من ضلعه ما لهؤلاء حكم اللّه بيننا و بينهم . ⁴ از امام صادق عليه السلام در باره آفرينش حوّا سؤال شد و به ايشان گفتند : گروهى مى گويند كه حوّا از دنده چپ آدم آفريده شده است. فرمود : «خدا از اين نسبت ، منزّه و پاك است. آيا خدا توان نداشت براى آدم ، همسرى بيافريند كه از دنده او نباشد ؟ تا راهى براى سخن ملامتگران نباشد كه بگويند آدم ، با خودش ازدواج مى كند! چرا چنين حكم مى كنند؟ خداوند ، ميان ما و آنان داورى كند». عن عمرو بن ابى المقدام عن أبيه قال سألت أبا جعفر عليه السلام من أى شئ خلق اللّه حوّاء ؟ فقال عليه السلام : اى شئ يقولون هذا الخلق؟ قلت: يقولون: إنّ اللّه خلقها من ضلع من اضلاع آدم فقال: كذبوا أكان اللّه يعجزه إن يخلقها من غير ضلعه؛ فقلت: جعلت