تنها ابن يونس ، محدّث مصرى ( م 347 ق ) او را نخستين راوى حديث در اندلس مى شمارد. ۱
سه . عبد الملك بن حبيب سلمى
او اهل اندلس است و سفرش را به شرق از سال 208 ق ، براى طلب حديث آغاز كرد . عبد الملك ، در سه حوزه فقه ، زهد و تاريخ تأليف دارد ؛ ولى محوريت حديث در آثار او جدّى است . گفته اند آثار منحصرا حديثى اى داشته كه مفقود شده اند.
ابن عبد البر ، او را به عنوان كسى كه حديث را به اندلس وارد كرد ، معرّفى مى كند و در باره اش مى گويد :
و كان لا يفهم طرقه و يصحف الأسماء و يحتج بالمناكير و كان أهل زمانه ينسبونه إلى الكذب و لا يرضونه .
و نيز گفته است :
كان يتساهل فى سماعه و يحمل على طريق الإجازة أكثر روايته . ۲
چهار . بقى بن مَخْلَد
او دو بار به شرق سفر كرد و 35 سال (از 218 تا 253 ق) ، دور از اندلس بود. وى نزد 284 استاد ، مانند : احمد بن حنبل ، يحيى بن معين و ابوبكر بن ابى شيبه تلمّذ كرد و آثارى از شرق را ، مانند المصنف ابن ابى شيبه و الموطأ مالك ، به اندلس بُرد .
بقى بن مخلد ، مسندى دارد كه بر پايه روايات اصحاب و طبق فصول فقهى ، تنظيم شده است. از اين كتاب ، تنها فهرست نام صحابيان ، باقى مانده است. ابن عبد البر ، در باره او گفته است :
كان بقى اوّل من كثّر الحديث بالأندلس و نشره . ۳
در اين كتاب ، از 1013 صحابى ، تعداد 30969 حديثْ نقل شده است.
