الامام ابو عبد الرحمان شيخ الحفّاظ بالأندلس ، نورى معمر ، بقى بن مَخْلَد .
ـ بَقىّ بن مُخَلَّد القرطبى و مقدمة مسنده ، أكرم ضياء العمرى .
مسند بَقىّ بن مُخَلَّد
مسند بقى بن مخلد ، از آثارى است كه در قرن سوم ، در مغرب تأليف شده و تا حدودى ، مشابه مسند أحمد در شرق است ؛ لكن مسند بقى ، از جهت كمى و كيفى ، بر مسند أحمد ، برترى دارد . ويژگى هاى كمّى آن ، عبارت اند از : كثرت صحابه ، كثر روايات ، كثرت مشايخ و كثرت روايات برخى از صحابه در مقايسه با مسند أحمد. امتياز كيفى آن ، اين است كه در مسند أحمد ، مرويات هر يك از صحابه ، نظم و ترتيب موضوعى ندارد ؛ ولى بقى بن مَخْلَد ، روايات هر يك از صحابه را در داخل مسند ، به صورت موضوعى آورده است . جدولى كه در پى مى آيد ، امتيازات كيفى مسند بقى را نشان مى دهد . ۱
با تأسف بايد گفت كه از اين مسند ، تنها مقدّمه آن ، با نظم و ترتيب ابن حزم ظاهرى ، باقى مانده كه دكتر اكرم ضياء العمرى ، آن را تصحيح و به چاپ رسانده است. وى همچنين در پايان كتاب ، نمونه هايى از احاديث بقى بن مَخْلَد را آورده است .
همو ياد مى كند كه از اين مسند ، دو جلد در اختيار ذهبى بوده و از آن ، بهره برده است. همچنين ابن حجر نيز اين كتاب را در اختيار داشته است . محمّد بن عبد الرحيم مباركفورى ( م 1252 ق ) مدّعى شده است كه نسخه اى از اين مسند ، در كتاب خانه اى در آلمان ، موجود است ؛ ولى تاكنون ، نشانى از آن به دست نيامده است . ۲
جدول بقى بن مُخَلَّد را ـ كه مقدّمه مسند نام گرفته ـ ابن حزم در كتاب جوامع السيرة و ابن جوزى در كتاب تلقيح فهوم أهل الأثر آورده اند. ۳
