4 . برخى از كتاب هاى الموضوعات ، به بيان قاعده براى شناخت احاديث جعلى پرداخته اند ، مانند : شماره 21 .

دو. تحليل نگارش ها

چنان كه در مقدّمه ياد شد ، تحليل نگارش ها بر اساس قرون و مناطق جغرافيايى و گرايش هاى فكرى نويسندگان و نيز محورهايى كه در آن حديث جعل شده ، مى تواند افق هايى را براى پژوهش هاى گسترده بگشايد. در اين جا تحليل اين نگارش ها را در چهار محور دنبال مى كنيم :

الف . تحليل بر پايه پراكندگى و فراوانى بر حسب قرون

پراكندگى كتاب ها بر اساس قرون ، بدين صورت است :

M4556_T1_File_4760490

آمار فراوانى بر اساس قرون ، بدين صورت است :

10 . اللئالى المصنوعه ، سيوطى ، ش 27 ؛
ـ ذيل اللئالى ، سيوطى ، ش 28 ؛
ـ تنزيه الشريعة المرفوعة عن الأخبار الشنيعة الموضوعة ، ابن عراق ، ش 35 .
11 . تمييز الطيب من الخبيث فيما يدور على ألسنة الناس من الحديث ، ابن الديبع ، ش 33 ؛
ـ اسنى المطالب فى أحاديث مختلفة المراتب ، محمّد بن السيّد درويش الحوت ، ش 50 .
12 . اتقان ما يحسن ، عامرى قرشى ، ش 40 ؛
ـ الجد الحثيث فى بيان ما ليس بحديث ، ابن سعودى العامرى ، ش 42 .
در واقع ، اين 78 عنوان كتاب ، بر اساس اين دسته بندى ، به سه گروه تقسيم مى شوند :
1 . كتب اصلى ، 15 عنوان ؛
2 . كتب فرعى يا ناظر ، 28 عنوان ؛
3 . غير آن دو ، 35 عنوان .

د . سبك كتاب ها

كتب «الموضوعات» از نظر سبك و شيوه ، يكسان نيستند ؛ بلكه به گونه هاى مختلفْ قابل تقسيم اند كه به برخى از آنها با ذكر نمونه اشاره مى كنيم :
1 . برخى از اين كتاب ها به گردآورى روايات ضعيف يا جعلى پرداخته اند و هيچ گونه نظم و ترتيبى در آنها موجود نيست ، مانند شماره هاى 1 ، 2 و 7 .
2 . برخى ديگر ، به گردآورى روايات پرداخته اند ؛ ولى از نظم و ترتيب برخوردارند و علاوه بر آن ، به ذكر دليل ضعف يا جعل نيز مى پردازند ، مانند شماره هاى 5 ، 6 و 8 .
3 . برخى از اين كتب ، تنها به استخراج احاديث ضعيف از كتاب هاى ديگر پرداخته اند ، مانند شماره هاى 3 ، 4 ، 14 ، 20 ، 22 ، 55 و 57 ـ 63 .