درآمدى بر جايگاه احاديث پزشكى ^۱

بخش قابل توجّهى از ميراث حديثى مسلمانان را روايات مربوط به پزشكى تشكيل مى دهند . برخى از اين روايت ها حاوى سفارش هايى براى سلامت و پيشگيرى اند و برخى ديگر ، داروهايى را براى درمان تجويز مى كنند.
از نخستين دوره هاى تدوين كتب حديث ، محدّثان ، به اين بخش از روايات نيز اهتمام داشته اند و فصلى از كتب حديثى را به اين موضوع اختصاص داده و يا كتاب هاى جداگانه اى در باره آنها تأليف كرده اند. تعامل با اين احاديث و چگونگى استفاده از آنها از گذشته هاى دور ، اختلاف نظرهايى را در ميان محدّثان ، پديد آورده است ؛ برخى از آنها به اين روايت ها كم اعتنا بوده و يا بسيارى از آنها را به شرايط آب و هوايى و يا مزاجى خاص حمل مى كرده اند و در مقابل ، برخى ديگر ، از كليت اين احاديث ، دفاع كرده و شرايط درونى و معنوى را براى اثربخشىِ اين دستورها ذكر كرده اند.
امروزه ، با گسترش دانش پزشكى ، و طرح نظريه بازگشت به طبيعت براى مداوا از سوى برخى پزشكان مسلمان و در نتيجه ، بازگشت به ميراث گذشته اسلامى ، اختلاف هاى گذشته ، به صورت جدّى تر ، قابل طرح ، پژوهش و پيگيرى است.
به ديگر سخن ، تعامل با اين روايات ، نيازمند ارائه مباحث نظرى ويژه اى است ، از قبيل :

وهو [ الحديث ] أيضاً وسيلة إلى كلّ علم شرعى، أمّا الفقه فواضح، وأمّا التفسير فلأنّ أولى ما فُسّر به كلام اللّه تعالى ما ثبت عن نبيّه وأصحابه، وذلك يتوقّف على معرفته أى معرفة الحديث ... . ^۱
همچنين صبحى صالح نوشته است :
فقد وجد التفسير أيضا طريقه فى رحاب الحديث حين عول المفسّرون على السنّة النبويّة فى تأويل كتاب اللّه و ظلّ التفسير بعد ذلك كالفقه جزءا من الحديث حتّى استقلّ علما قائما بذاته له مناهجه و اصوله و لكنّه على استقلاله ما انفكّ شديد الارتباط بحديث الرسول ولو فى جانب منه على الأقل: وهو جانب التفسير بالمأثور. ^۲