271
حديث پژوهي جلد سوم

به سخن ديگر ، درج چنين رساله هايى ، پژوهشگران را برمى انگيزد تا به تبيين نكاتى در روش تحقيق و نيز كشف تصحيف ها و تحريف ها بپردازند كه خود ، آثار و فوايد بسيارى به دنبال دارد.

د . باورهاى عامّه و پژوهش هاى علمى

مهم ترين نتيجه اى كه حسن محمّد قاسم مصرى ، از چاپ اين اثر گرفته ، اثبات اين مطلب است كه قبر حضرت زينب عليهاالسلامدر مصر است ، نه شام. وى در مقدّمه چاپ اين رساله مى نويسد :
نظرا لأهميّة هذا الكتاب استصوبتُ أن أدرجه هنا بنصّه حرفيّا إذ لا يوجد نظيره فى سائر دور الكتب على ما وصل إليه بحثى، و إذ هو الحجر الأوّل الأساسى الّذى قضى على هذا الخلاف القائم بين جمهرة المورّخين من قرونٍ عديدة فهذه الرسالة مع صغر حجمها هى نفسها الحجّة على من كان يستبعد دخول السيّدة إلى مصر و وفاتها بها و دفن جثمانها الشريف فى هذا الموضع . ۱
بجز رويكرد ارزيابى و سنجش نقلى ـ كه در بحث نخست بدان پرداخته شد ـ ، رويكرد اجتماعى و فرهنگى نيز در اين ميان وجود دارد و آن ، اين كه : در حوزه ها و عرصه هاى مختلف فقهى ، اعتقادى و تاريخى كه باورهايى در ميان مردم و توده هاى اجتماعى شكل گرفته و ممكن است با يك پژوهش علمى بر هم خورَد ، آيا بايد جانب حقيقت را نگه داشت؟ يا بايد حفظ باورهاى عمومى را مقدّم دانست؟ و يا اين كه موضوعات و موارد ، متفاوت است و نمى توان حكم واحدى صادر كرد؟
اين مسئله ، از مباحث جدّى است كه از يك سو جنبه جامعه شناختى دارد و از سوى ديگر ، به آموزه ها و مسائل دينى برمى گردد.
نمونه روشن و واضح اين مسئله را در پاره اى از فتاواى فقهى مى توان جُست كه فقيهان

1.أخبار الزينبات ، ص ۹۲ ـ ۹۳ .


حديث پژوهي جلد سوم
270

از اين كتاب ، نسخه اى شناسايى نشده است. حال ، چگونه آقاى حسن محمّد قاسم مصرى از اين كتاب نقل قول كرده است ، اللّه عالم !
خلاصه اين كه :
1 . در كتب فهارس ، أخبار الزينبات ، جزو آثار عُبَيدِلى درج نشده است ؛
2 . تاكنون نسخه اى از اين كتاب ، شناسايى نشده است ؛
3 . نسخه هاى چاپى نيز به چاپ حسن محمّد قاسم مصرى مى رسند كه اجمالاً به چگونگى اش اشاره شد.
بنا بر اين ، استناد به اين كتاب براى اثبات برخى رخدادهاى تاريخى ( چنان كه نويسنده مصرى خواسته است برپايه آن ، قبر حضرت زينب عليهاالسلام را در مصر بداند و نيز تاريخ درگذشت حضرت زينب ) ، توجيه علمى ندارد و جاى تعجّب است از مصحح اين رساله ( جناب آقاى فارس حَسّون كريم ) كه تنها منقولاتى را بدون تجزيه و تحليل ، در آغاز اين رساله آورده است و از آن تعجب آورتر ، اين كه ايشان در تصحيح رساله ، نسخه چاپ شده در ايران را اصل قرار داده است ، ۱ با اين كه اصل آن به چاپ مصر برمى گردد و ظاهر نوشته ايشان ، نشان از آن دارد كه چاپ مصر را هم ديده است.

ج . انتشار دوباره «أخبار الزينبات» ، چرا؟

ممكن است پرسيده شود كه اگر اين رساله ، بنياد و اساسى ندارد ، چرا به تصحيح و چاپ آن در ميراث حديث شيعه اقدام شده است؟ در پاسخ بايد گفت : اطلاعات ما در باره اين كتاب ، تا اين زمان ، اين اندازه است و درج چنين رساله اى مى تواند بستر پژوهش هاى ديگرى را فراهم آورد تا به نتايج روشن ترى واصل گردد. ضمن اين كه به بهانه چنين تصحيحاتى ، نقد و ارزيابى هايى از روش تصحيح و نيز كشف مداخلات بى اساس انجام گرفته در ميراث ، صورت مى پذيرد.

1.ر. ك : ميراث حديث شيعه ، دفتر شانزدهم ، ص ۳۷ .

  • نام منبع :
    حديث پژوهي جلد سوم
    تعداد جلد :
    3
    ناشر :
    دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 255931
صفحه از 399
پرینت  ارسال به