از آن است كه هزار حديث [ نفهميده ] نقل كنى».
با توجه به اين هشدارها و در همين راستا ، مرحوم مجلسى رحمه الله چنين مى گويد :
لا تكن ممّن ينقل الأخبار ولا يفهم معانيها ، أو يفهمها ولا يتفكّر فى عواقبها؛ 1 از كسانى مباش كه تنها به نقل احاديث اكتفا مى كنند و از فهم معانى [ ژرفِ ] آن غافل اند ، يا اين كه معانى را مى فهمند ، اما در نتايج و پيامدهاى آن انديشه نمى كنند.
بر اساس همين اهميت و نيز آنچه كه در تعريف فقه الحديث گذشت ، مى توانيم علت كوشش دراز دامن علّامه مجلسى را بهتر درك كنيم كه در نوع خود ، از زمره اولين كارهاى شرح الحديثى است. بسيارى از نوشته ها ، سخنان و كوشش هاى مجلسى رحمه الله ، و پى جويى هاى وقت گير و فرصت گير او در تفسير لغات متن و فهم بهتر و برتر از حديث ، و كاربرد مفاهيم اصول فقه و قواعد فقهى و استشهاد او به آيات و احاديث ديگر و كتب لغت ، در همين جاى گاه معنا مى دهد. او با بهره بردن از علوم قرآنى ، حديثى ، ادبى ، فلسفى و حتى عرفانى و با تكيه بر اندوخته هاى فراوان خود ، گام به گام به مفهوم و مقصود حديث نزديك گشته و فهم خود را سخاوتمندانه در اختيار نهاده است . ما معتقديم او اين گام ها را به گونه اى منطقى برداشته و مراحل فهم حديث را به درستى پشت سر نهاده است. اكنون ، در ابتدا و به اختصار ، مراحل فهم حديث را بر شمرده و در هر گام ، شواهد خود را مى آوريم .
مراحل فهم حديث
فهم حديث ، يك اتفاق لحظه اى و ساده نيست و حداقل بسيارى از احاديث ، نيازمند پشت سر نهادن دو مرحله كلى هستند :
الف ـ فهم متن
ب ـ فهم مقصود
اما پيش از اين دو ، احراز صحّت متن و درستى انتساب آن به معصوم عليه السلام ، پيش نياز اصلى براى طى مسير فهم حديث است . اين پيش نياز ، از آن رو اهميت دارد كه حديث در