269
در پرتوِ حديث

دارد ، امّا به هر حال ، مى توان آن را محكى براى نقد روايت دانست.
امامان ما در بحث عصمت انبيا ، به ردّ اخبارى پرداخته اند كه پيامبران را مانند افراد عادى ، داراى گناه و خطا مى دانند . امام رضا عليه السلام ، در نقد گمان نادرست عالمان معاصرش در باره ازدواج حضرت داوود عليه السلام با بيوه اوريا ، عصمت پيامبران را گوشزد مى كند و سپس ، حقيقت ماجرا را بيان مى دارد. گمان نادرست عالمان معاصر داوود عليه السلام چنين بوده است كه داوود عليه السلام ، در هنگام خواندن نماز ، پرنده زيبايى را مى بيند. نمازش را قطع مى كند و در تعقيب آن ، چشمش به همسر اوريا مى افتد و از اين رو ، اوريا را به جبهه جنگ مى فرستد تا كشته شود و داوود بتواند با همسرش ازدواج كند . امام رضا عليه السلام پس از ردّ اين خبر ، بيان مى دارد كه در دوران حضرت داوود ، با همسر شهيد ازدواج نمى كردند و آنان تا پايان عمر ، بدون شوهر مى ماندند . خداوند به داوود فرمان داد اين عادت ناپسند را بشكند. اين داستان ، مشابه ازدواج پيامبر اسلام با زينب ، همسر پسرخوانده اش زيد بن حارثه است. ۱ روايت ديگرى كه پيش دانسته هاى ضرورى ما مانع پذيرش و اعتبار آن مى گردد ، حديث «رفع تكليف از شيعه» به طور كلى يا در شب و روز خاصّى است كه با ضرورى دين ، يعنى مكلّف بودن همه آدميانِ بالغ و عاقل ، در تضادّ است ، و نيز با روايات متعدّدى كه شيعيان را به عمل و طاعت فرا مى خوانَد و از پيروى غاليان و اكتفا نمودن به شيعه پنداشتن خود و داشتن ولايت ، بازمى دارد. ۲
احاديث «رفع قلم و تكليف» اگر هم به معناى رفع تكليف باشد ، منحصر به ديوانگان ، كودكان ، غافلان و افرادى از اين قبيل است كه در علم فقه و اصول ، مورد بحث قرار گرفته و تعدّى از آن به ديگران و زمان هاى خاص مانند روزهايى از ربيع الاول ، نيازمند دليل معتبر است.

ه : تاريخ قطعى

تاريخ قطعى ، به منزله كاشف واقعيت خارجى است و حديث نمى تواند با واقعيت خارجى در تعارض باشد. از اين رو ، تاريخ قطعى مى تواند معيارى براى ردّ احاديثى باشد كه

1.ر . ك : بحار الأنوار ، ج ۱۱ ، ص ۷۲ ـ ۷۴.

2.ر . ك : صفات الشيعة ، صدوق ؛ وسائل الشيعة ، ج ۱ ، ص ۸۵ ، باب تأكّد استحباب الجدّ والاجتهاد فى العبادة.


در پرتوِ حديث
268

اعتبارى صدر حديث در تفصيل ميان نجاست بول غلام و جاريه تا غذا خور شدن ، گردن نهاد و آن را حمل بر استحباب و يا تقيّه نكرد. ۱روىَ عن أمير المؤمنين عليه السلام أنه قال: لبن الجارية و بولها يُغسل منه الثوبُ قبل أن تَطعَمَ؛ لأنّ لبنها يخرج من مثانة أُمّها ، و لبن الغلام لا يُغسل منه الثوب قبل أن يَطعَمَ ، ولا بوله ؛ لأنّ لبن الغلام يخرج من المَنكِبَين و العَضُدين؛۲شير [ خورانده شده به ] نوزاد دختر و بول او ، تا زمانى كه غذا خور نشده ، [ نجس ]است و جامه آلوده به آن ، شسته مى شود ؛ زيرا شير او از مثانه مادرش بيرون مى آيد ، ولى شير و بول پسر ، پيش از غذا خور شدن نجس نيست ، چون شير پسر از شانه ها و بازوها بيرون مى آيد.
در پايان ، سخن شيخ مفيد را نقل مى كنيم. وى ، از معدود عالمان بزرگى است كه قرآن و حديث و فقه و تاريخ و كلام را با هم گرد آورد و تسلّط او در مباحث عقلى و نقلى ، زبانزد عامّ و خاص بوده است. او به هنگام تصحيح كتاب الاعتقادات شيخ صدوق ، چنين مى نويسد :
إن وجدنا حديثا يخالف أحكام العقول طرحناه؛۳اگر حديثى مخالف با احكام عقلى بيابيم ، آن را دور مى افكنيم.

د : ضروريات مذهب

ضرورى مذهب ، يعنى آنچه به تواتر براى گروندگان به آن مذهب ، نقل و يا اثبات شده است و پيروان مذهب ، ترديد در آن را روا نمى بينند و هيچ مخالفت و انكارى را نسبت به آن برنمى تابند . براى مثال ، مسلمانان هيچ گاه نمى پذيرند كه پيامبر بزرگ اسلام ، مرتكب گناهى گردد و شيعه به هيچ روى ، نسبت دادن كار ناشايست را به ائمه معصوم خود و پيامبران برنمى تابند ؛ اگرچه در تعريف و تعيين گستره و مصداق هاى ضرورى دين و مذهب ، اختلاف هايى به چشم مى آيد و از اين رو ، مشكلى مانند معيار عقل را در پيش رو

1.ر . ك : وسائل الشيعة ، ج ۲ ، ص ۱۰۰۳ ، ح ۴ .

2.كتاب من لايحضره الفقيه ، ج ۱ ، ص ۶۸ ، ح ۱۵۷ .

3.تصحيح الاعتقاد ، ص ۱۴۹ .

  • نام منبع :
    در پرتوِ حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 303346
صفحه از 410
پرینت  ارسال به