289
در پرتوِ حديث

برطرف سازند و يا مالى در اختيارش نهند تا بدهى هاى خود را بپردازد ، و حتى در گزارش كشّى ، جمله اى از امام وجود دارد كه با وجود آن كه احمد بن اسحاق تقاضاى وام كرده و قصد داشته كه آن را پس از بازگشت از حج بپردازد ، اما امام اين مال را نوعى صله براى او دانسته و حتى افزوده است كه پس از بازگشت ، باز هم هديه اى ديگر به او خواهد داد . ۱
با يك نگرش تحليلى به اين گزارش ، امانتدارى و رعايت احتياط در اموال مردم را نيز از سوى احمد بن اسحاق درمى يابيم. او به مقتضاى وكالت و ارتباط با امام ، به طور مسلم توان بهره گيرى از اموال عمومى ، همچون وقف و حتى دارايى هاى خصوصى امام را داشته و حتى برايش ممكن بوده است كه با يك درخواست ساده از مردم قم ، هزينه سفر حج را كه چندان هم زياد نيست ، به دست آورد ، اما چشم بر همه اينها مى بندد و درخواست خود را تنها براى امام مى فرستد ، و طبعاً با جواب مثبت اين نمونه هاى جود و سخاوت روبرو مى شود . ۲
گفتنى است ، نبايد تصور كرد كه ائمه عليهم السلام فقط نيازهاى مالى او را بر طرف كرده اند . يك گزارش تاريخى از كلينى ، نشان مى دهد كه ائمه عليهم السلام حتى براى رفع ديگر نيازهاى احمد بن اسحاق و حتى خويشان او ، با كرامت تمام و به كار بردن ولايت تكوينى خويش ، او را از مشكل بد خوابيدن و پسر عمويش را از بيمارى برص رهانيده اند . ۳
احمد بن اسحاق ، اين جايگاه و منزلت و به ويژه مقام وكالت را ، با شايستگى تمام در دوران امامت امام مهدى (عج) نيز حفظ نموده و حتى آن هنگام كه به دليل سالمندى و كهولت ، تقاضاى بازنشستگى مى كند ، امام زمان عليه السلام به گونه اى بسيار محترمانه به او مى فهماند كه نيازى به اين درخواست نيست و چند صباحى بيشتر تا پايان عمر پربركتش نمانده است. گزارش تفصيلى اين موضوع را در كتاب دلائل الامامة ، نوشته محمّد بن جرير طبرى شيعى ، يافته ايم ، و گزارش هاى مشابه و يا مختصر را مى توانيم در كتاب هاى

1.اختيار معرفة الرجال ، ص ۵۹۹ ، ش ۱۰۵۱ .

2.براى آگاهى از اختيار و تسلط او بر اموال ، ر . ك : كافى ، ج ۷ ، ص ۱۰ ، ح ۷ و ۱ ، ۴ ، ۵۱۷ .

3.كافى ، ج ۱ ، ص ۵۱۴ ، ح ۲۷ ؛ دلائل الإمامة ، طبرى ، ص ۴۲۰ ، ش ۳۸۳ .


در پرتوِ حديث
288

قوم قلمداد كند ، مانند «شيخ القميين» ۱ ، «كبير القدر» ۲ و... كه توصيف نخست بر آن دلالت دارد كه او بزرگ حوزه قم است و تعبير دوم ، به معناى داشتن سمت نمايندگى از سوى قميان ، در درگاه ائمه معصومين عليهم السلام است .
احمد بن اسحاق ، جايگاه و منزلتى بزرگ داشته و از خواصّ اصحاب امام حسن عسكرى (أبو محمّد) عليه السلام بوده است. مقامى كه تنها ، تعداد اندكى از راويان بزرگ بدان نائل آمده اند. در كنار همه اين منزلت ها ، او وكيل امام حسن عسكرى عليه السلام هم بوده است و امام مهدى (عج) نيز اين وكالت را ابقاء و استمرار بخشيده و تا آخر عمر پربركتش ، او را در اين جايگاه نگاه داشته است. متون تاريخى متعددى حكايت از اين وكالت دارد . ۳
در متون كهن و از رهگذر تأييد ائمه از وكلا و ثقات خويش ، با متن هايى رو به رو مى شويم كه اطمينان ائمه عليهم السلام را به احمد بن اسحاق به روشنى نشان مى دهد. كشّى ، در اختيار معرفة الرجال و نيز شيخ طوسى در «الغيبه» ، از أبو محمّد رازى آورده اند كه وى و احمد بن أبى عبداللّه برقى ، در محلّه عسكر [ سامرا ] با هم بوده اند كه پيكى از سوى امام عليه السلام ۴ مى رسد و مى گويد: احمد بن اسحاق أشعرى و ابراهيم بن محمّد همدانى و احمد بن حمزة بن يسع ، همگى ثقه هستند . ۵
همچنين امامان عليهم السلام ، مراقب اوضاع و احوال احمد بن اسحاق بوده و نيازهاى او را با كم ترين درخواست و به بهترين شكل برطرف مى كرده اند. كشّى در «اختيار معرفة الرجال» و ابن شهر آشوب در «المناقب» ، گزارش هاى جداگانه اى آورده اند كه هر چند به دو موضوع جدا از هم اشاره دارد ، اما در اين نكته مشتركند كه امام حسن عسكرى عليه السلام ، به نمايندگان ديگر خود فرمان و يا اجازه داده است كه نيازهاى مالى احمد بن اسحاق را

1. «وافد القميين»

2. ، «خاصّه أبى محمّد» . ر . ك : الفهرست ، ص ۷۰ ، ش ۷۸ ؛ فهرست نجاشى ، ص ۹۱ ، ش ۲۲۵ .

3.ر . ك : كتاب سازمان وكالت ، ؟؟؟ .

4.در متن گزارش كلمه «الرجل» است كه به احتمال فراوان منظور از او ، امام حسن عسكرى عليه السلام مى باشد ، زيرا همين تعبير از سوى ابو محمّد رازى درباره امام حسن عسكرى عليه السلام در گزارش هاى مشابه به كار رفته است . كشى ، ش ۱۰۰۸ تا ۱۰۱۰ .

5.غيبت ، طوسى ، ص ۴۱۷ ، ح ۳۹۵ ، اختيار معرفة الرجال ، ص ۶۰۰ ، ش ۱۰۵۳ .

  • نام منبع :
    در پرتوِ حديث
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 318588
صفحه از 410
پرینت  ارسال به