چون به قم رسيدى ، آنچه را خواسته اى ، برايت مى نويسيم .
و احمد در نوشته اش چنين خواسته بود كه چون پير شده و توانايى انجام وظيفه ندارد ، استعفايش را بپذيرد ، اما در حلوان در گذشت .^۱
گفتنى است احمد بن اسحاق ، در عرصه خدمات اجتماعى ، اثر مهم و ماندگارى نيز دارد و آن ، بناى مسجد مشهور امام حسن عسكرى عليه السلام در قم است. اين مسجد كه به امر امام حسن عسكرى عليه السلام بنا شده است ، هم اكنون آبادتر از گذشته برپاست و اخيراً در حال تجديد بناى كلى آن هستند. اين مسجد ، در چند صد مترى حرم حضرت معصومه عليهاالسلام و در كناره رودخانه قم قرار دارد ، و محل نماز جمعه و اعتكاف بوده است .

شخصيت علمى

بررسى جايگاه علمى فردى مانند احمد بن اسحاق ، كه از راويان و محدثان نسبتا پر روايت (با بيش از 130 حديث) به شمار مى آيد ، نيازمند توجه به استادان و مشايخ او ، شاگردان و ناقلان حديث از وى ، و نيز كتاب ها و تأليفات اوست. همچنين كاوش در مضمون روايات پر دامنه و احاديث منقول در موضوعات متنوع فقهى ، كلامى ، تفسيرى و اخلاقى او ، مى تواند سيماى عالمانه او را دقيق تر نشان دهد ، تا ابعاد كوشش هاى علمى وى را دريابيم. خوشبختانه جناب آقاى عبدى ، بسيارى از اين روايت ها را در كتاب خود در باره احمد بن اسحاق آورده است ^۲ .
احمد بن اسحاق ، در حوزه قم باليده و در حوزه عراق نيز حضور پيدا كرده است. او نزد استادان متعددى حديث خوانده و سپس آنچه را فرا گرفته ، به شاگردان خود منتقل كرده است. ما ابتدا نگاهى به استادان احمد بن اسحاق مى كنيم و سپس به بررسى مختصر شاگردان و كتاب هاى وى مى پردازيم .

ديگر بخوانيم . ^۱ ابن جرير طبرى چنين آورده است :
و كان أحمد بن إسحاق القمّى الأشعرى شيخ الصدوق ، وكيل أبى محمّد عليه السلام ، فلمّا مضى أبو محمّد عليه السلام إلى كرامة اللّه عز و جل ، أقام على وكالته مع مولانا صاحب الزمان صلوات اللّه عليه ، تخرج إليه توقيعاته ، و يحمل إليه الأموال من سائر النواحى التى فيها موالى مولانا ، فتسلمها ، إلى أن استأذن فى المصير إلى قمّ ، فخرج الإذن بالمضىّ ، و ذكر أنّه لا يبلغ إلى قمّ ، و أنّه يمرض و يموت فى الطريق ، فمرض بحلوان و مات و دُفن بها رحمة اللّه ؛^۲و احمد بن اسحاق اشعرى قمى ، بزرگ ، راستين و وكيل امام حسن عسكرى عليه السلام بود و چون امام عسكرى عليه السلام به سوى كرامت الهى رفت ، بر وكالت امام زمان (عج) ماند ، و توقيع هاى امام به سوى او بيرون مى آمد و اموال را از نواحى گوناگونى كه دوستداران امام در آن جاها بودند ، براى احمد بن اسحاق مى آوردند و او ، آنها را به امام تسليم مى كرد ، تا آن كه اجازه خواست به قم باز گردد و اجازه صادر شد ، امّا امام فرمود كه به قم نمى رسد و در ميانه راه بيمار مى شود و جان مى سپرد. احمد در حلوان بيمار گشت و همان جا درگذشت و به خاك سپرده شد .
اگر چه در اين گزارش ، درخواست احمد بن اسحاق براى بازگشت به قم به صورت اجمالى مطرح شده است ، امّا گزارش خصيبى در كتابش ، الهداية الكبرى كه مربوط به شخص ديگرى به نام أبوالحسن على بن الحسن يمانى ، پيك جعفر بن ابراهيم است ، در ذيل خود ، مطلبى دارد كه علت درخواست احمد بن اسحاق را توضيح مى دهد. أبوالحسن على بن حسن ، پس از توقف سه روزه ، به زيارت امام زمان نائل مى شود و شاهد ورود نامه احمد بن اسحاق است. او مى گويد : احمد ، در اين نامه دو درخواست داشته است كه يكى اجابت مى شود ، اما در باره درخواست دوم ، امام به او چنين پاسخ مى دهد :
إذا وافيت قمّ كتبنا إليك فيما سألت .
و كانت الحاجة أنّه كتب يستعفى من العمل ، فإنّه قد شاخ و لا يتهيّأ له القيام به ، فمات بحلوان ؛^۳