بر اين اساس ، نعمانى ، شخصيتى شناخته شده و داراى خاندانى بزرگ و شريف و تبارى نيكو و والا بوده است . او ، افتخار شاگردى كلينى ، بزرگترين محدّث شيعه را داشته و كتابت بخشى از كافى را به او نسبت داده اند ^۱ ، امّا ما دليلى بر اين نسبت نيافته ايم ^۲ .

تولد و وفات نعمانى

اگر چه تاريخ دقيق ولادت و وفات نعمانى مشخص نيست ، اما قرينه هاى متعددى دلالت دارد كه او در نيمه دوم قرن سوم و دهه هاى ميانى قرن چهارم زيسته است .اين قرينه ها به ترتيب ، عصر زندگى مشايخ و راويان او ، تاريخ هاى تحمل حديث نعمانى و تولد و وفات وزير مغربى ، نوه اوست.

مشايخ نعمانى

بر اساس آنچه كه در علم طبقات رجال گفته مى شود ، فاصله معمولى استاد و شاگرد ، در حدود 35 سال تعيين مى شود و بر اين اساس ، مى توانيم با در دست داشتن سال وفات تنى چند از مشايخ نعمانى ، به طور تقريبى ، تاريخ نشو و نما و فعاليت هاى علمى او را معين كنيم . مشايخ نعمانى ، در خاتمه مستدرك الوسايل ^۳ و نيز به وسيله مصحح كتاب غيبت ، جناب استاد على اكبر غفارى ، استخراج و مرتب شده اند . اين دو فهرست ، اندك تفاوتى دارند كه جناب محمّد جواد شبيرى بدان تذكر داده اند ، و ما حاصل كار هر سه را ارايه مى دهيم ، و سال تولد يا وفات برخى از آنها را مى آوريم تا در نتيجه ، عصر نعمانى مشخص شود .

مى شمارد كه نشان دهنده تلاش و جدّيّت در دفاع از حريم غيبت و انديشه مهدويت است . در ميان آنچه از اين نگاشته ها به ما رسيده است ، كتاب هاى حديثى ، ممتازترين و غيبت نعمانى ، كهن ترين آنهاست و نعمانى ، از زمره پيشگامان اين عالمان و محدثان متعهد. او با هدفى خاص و به شيوه موضوعى ، يكى از بهترين تك نگارى هاى حديث مهدويت را ارائه كرد .

مؤلف كتاب

محمّد بن ابراهيم بن جعفر ، أبو عبداللّه نُعمانى ، مشهور به ابن زينب و يا ابن أبى زينب ^۱ ، از عالمان و محدّثان بزرگ شيعه است . أبو عبّاس ، أحمد بن على نجاشى ، رجال شناس خبير و فهرست نگار بزرگ قرن پنجم هجرى ، در كتاب خود ، او را به تفصيل شناسانده است و پس از ذكر نام كامل وى ، چنين توصيفش مى كند :
شيخ من أصحابنا ، عظيم القدر ، شريف المنزلة ، صحيح العقيدة ، كثير الحديث ، قدم بغداد ، و خرج إلى الشام و مات بها ، له كتب ، منها : كتاب الغيبة ، كتاب الفرائض ، كتاب الردّ على الإسماعيلية... ؛^۲از مشايخ بزرگ شيعه و داراى مقام و منزلتى بزرگ و والا بوده است . عقيده اش درست و احاديثش فراوان است . او به بغداد درآمد و از آنجا به شام رفت و در همان جا درگذشت . وى كتاب هاى متعددى نگاشت كه از جمله مى توان به كتاب غيبت ، كتاب فرائض و رديّه بر اسماعليه اشاره نمود .
نجاشى در ادامه و براى روشن كردن وضعيت خانوادگى نعمانى ، چنين مى گويد :
و وزير مغربى ، ابوالقاسم حسين بن على بن حسين بن على بن محمّد بن يوسف ، پسر دختر نعمانى به نام فاطمه بوده است . ^۳