محل تولد و وفات نعمانى

همان گونه كه از نسبت نعمانى هويداست ، او در نعمانيه متولد گشته است . نعمانيه ، جايى در عراق و در ساحل رودخانه دجله است . اين محل ، در جنوب شرقى بغداد و نزديك به شهر واسط ، واقع شده است . ^۱ نعمان به ضمّ نون است و نه به فتح ، همان گونه كه علّامه حلّى در ايضاح الاشتباه ^۲ مى گويد . علّامه مجلسى رحمه الله نيز نعمانى را منسوب به همين مكان مى داند . ^۳
عالم رجالى ، علّامه مامقانى ، با استفاده از معجم البلدان حموى ، احتمالات ديگرى را براى محل تولد نعمانى روا دانسته است ^۴ ، اما آنچه كه مى تواند اين احتمالات را رد كند ، توصيف هاى حموى است . او ، تنها «نُعمانيه» را شهرى شيعه نشين مى داند ، اما ديگر مكان هاى نام برده شده ، از اين ويژگى برخوردار نيستند . مويّد ديگر ، رحله هاى حديثى نعمانى است . او به شيراز ، بغداد ، اردن و شام رفته است كه همگى به نعمانيه عراق نزديكند و نه مصر و حجاز . نعمانى در سوريه كنونى از دنيا رفت ، اما مدفن او براى ما معلوم نيست . ^۵

شخصيت علمى نعمانى

نعمانى ، افزون بر قدرت نويسندگى ، از اطلاعات گسترده اى در علم رجال ، حديث ، كلام و تفسير ، بهره مند بوده است . نام ديگر كتاب هاى او همچون الردّ على الاسماعيليه ، الفرايض ^۶ و نيز تفسير ^۷ و التسلّى ^۸ ، نشانگر اين قدرت علمى است ، و نقل ادعيه اى همچون

جاى گيرى درست هر طبقه را نشان مى دهد ، مانند تاريخ نقل و تحمل حديث «أحمد بن هوذة» از «أبواسحاق نهاوندى» در سال 273 هجرى ^۱ و نيز 293 هجرى ^۲ ، و نقل «ابن عقده» از «أبوعبداللّه جعفر بن عبداللّه » در سال 268 هجرى ^۳ ، و از «أبو محمّد عبداللّه بن أحمد اشجعى» در سال 266 هجرى ^۴ ، و از «على بن الحسن التيهلى» در سال 274 هجرى ^۵ و 277 هجرى ^۶ ، و از «ابراهيم بن قيس بن رمّانه» در رجب 265 هجرى ^۷ و از «محمّد بن سالم بن عبدالرحمان» در شوّال سال 271 هجرى ^۸ .
اين تاريخ ها كه به هم نزديك هستند ، با تاريخ هاى تحمل حديث نعمانى از مشايخ خود ، همخوان هستند و آنها را تأييد مى كنند .
سال تأليف كتاب (342 هجرى) ، مؤيّد محكم ترى است كه توضيح آن در ادامه مقاله خواهد آمد .

عصر مغربى

نكته ديگرى كه تاييد كننده همه دليل هاى پيشين است ، توجه به دوره زندگى وزير مغربى است. پيش تر گفتيم كه وزير مغربى ، نوه دخترى نعمانى بوده است . او در سال 370 هجرى به دنيا آمده است و در سال 418 هجرى از دنيا رفته است . ^۹ اگر براى مادر او يك عمر طبيعى در نظر بگيريم ، آنگاه مى توانيم بگوييم كه نعمانى ، تا دهه هاى ميانى قرن چهارم هجرى در قيد حيات بوده است .