را كه حديث خوانده مى شد ، بر عهده گرفتند.
اين ، درست همان روش اعتدالى بر گرفته از كلام الهى « فَبَشِّرْ عِبَادِ * الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ »^۱
مى باشد ، يعنى نفى خط افراط: گوش به هيچ سخنى نسپريد ، و نيز طرد خط تفريط: هر چه گفتند ، بپذيريد. تحذيرها و هشدارهاى امامان عليهم السلام ، به معنى سردر گريبان عزلت كردن نيست تا حديث نگاران ، خود را از فرآورده هاى ديگر علوم و دانش هاى بشرى محروم كنند ، هيچ گونه ارتباط علمى با دگر انديشان حوزه آن روز برقرار نسازند و در حصرى خود ساخته ، فراموش شوند. ^۲ بلكه آنان را در طلب حديث روانه مى ساختند و همواره از فتاوى و احكام قضايى و حقوقى معاصرين خود پرسش مى كردند و گفته ها و سنّت هاى رايج را جويا مى شدند.
آنگاه خواستار اين مى شدند كه آن حديث و علم فراگرفته را بر ايشان عرضه كنند و صحّت و سقم آن را از ايشان بخواهند. كلينى نمونه اى را نقل مى كند كه ربط تنگاتنگى با عنوان مقاله دارد. او به طريقش از محمّد بن فلان واقفى نقل مى كند كه امام كاظم عليه السلام از پسر عموى او كه فردى زاهد و عابد بوده است ، مى خواهد در طلب معرفت روان شود و به او مى فرمايد:
اذهب فتفقّه و اطلب الحديث ، قال: عمّن؟ قال: عن فقهاء أهل المدينة ، ثمّ أعرض عليَّ الحديث؛^۳برو و فقه بياموز و حديث بطلب. پرسيد: از چه كسى؟ فرمود: از فقيهان مدينه ، سپس آن حديث را بر من عرضه كن.
اين برخورد فكرى ، نشان دهنده نقش ديگرى براى امامان عليه السلام است ، آنان افزون بر انتقال امانتدارانه سنّت نبوى و فرهنگ دينى ، در گرداب جريان هاى گونه گون زمانه ، چون ستون استوار مى ايستادند و در برخورد با انديشه هاى مخالف ، فعّال و پرتلاش حاضر

ديگر مى دهد و وظيفه عالمان و محدّثان روشن انديش را مشخص مى سازد و آنان را از اين خطر بزرگ آگاه مى كند.
امام باقر عليه السلام مى فرمايد:
مَن دان اللّه بغير سماعٍ عن صادقٍ ، ألزمه اللّه التيه إلى يوم القيامة؛هركس به دينى عقيده مند شود بدون اين كه از شخص صادقى آن را بشنود ، دچار حيرت و گمراهى مى شود.^۱
اين هشدار را در كنار احاديثى قرار دهيد كه شيعيان وعلم دوستان را به سوى اهل بيت عليهم السلام فرا مى خواند و آنان را مصداق هاى بارز هدايت ونور و علم صحيح و اهل ذكر و درهاى علم و راسخانِ در آن مى داند. خلف صالح امام باقر عليه السلام ، اين هشدار را تذكر و سپس راه نجات را نشان مى دهد.
امام صادق عليه السلام مى فرمايد:
إنّ العلماء ورثة الأنبياء؛ و ذاك أنّ الأنبياء لم يُوَرّثوا درهما ولا دينارا ، و إنّما أورثوا أحاديث من أحاديثهم ، فمَن أخذ بشى ءٍ منها فقد أخذ حظّا وافرا ، فانظروا علمكم هذا عمّن تأخذون ، فإنّ فينا أهل البيت فى كلّ خَلَفٍ عُدولاً ينفون عنه تحريف الغالين و انتحال المبطلين و تأويل الجاهلين؛^۲علماء جانشينان پيامبرانند ، چون پيامبران درهم و دينار به ارث نمى گذارند. تنها از آنان چند حديثى از احاديشان ارث برده مى شود. پس هر كه از آنها چيزى اندوخت ، بهره اى فراوان برده است. به علمتان بنگريد كه ازچه كسى مى گيريد ، در ما اهل بيت هميشه عادلانى هستند كه تحريف غاليان و بدعت هاى باطل گرايان وتفسيرهاى نادرست جاهلان را طرد مى كند.
آرى ، وجود غاليان و باطل گرايان و جاهلان ، گرايش هاى نادرستى پديد آورد و مكتب هايى در درون حوزه شيعه شكل داد كه گاه خطرناك تر از انحراف هاى بيرونى بود. از اين رو ، امامان ما از سوى مخالفان و بدانديشان ، مبتلا به دو مصيبت نفاق و عناد گشتند و براى حفاظت از گروه كوچك حق جويان و سرپرستى طالبان علم حقيقى ، نقادى آنچه