حتى به مقدار يك نماز مى ماند ، مى تواند آن را تمام به جا آورد. ^۱ مدتى بعد ، عبد الرحمن مى شنود كه امام كاظم ، هشام را به اتمام نماز دستور داده و دليل آن را تقيه از مردم مى داند ^۲ . عبد الرحمن كه از راويان آشنا با فقه و احكام بوده و به احتمال فراوان روايات متعدد در اين موضوع را مى دانسته است ،اين دليل را نمى پذيرد؛ زيرا بعضى از روايت ها ، علت تمام خواندن نماز را استحباب اكثار نماز در حرم مكّه و مدينه مى دانند ^۳ . از اين رو ، به حضور امام كاظم مى رسد و حديث هشام را عرضه مى كند. امام در پاسخ ، حدس اورا تأييد مى كند و مى فرمايد:
... لا ، كنت أنا و من مضى من آبائى إذا وردنا مكّة أتممنا الصلاة و استترنا من الناس؛نه ، من وپدران درگذشته ام ، به هنگام ورود به مكّه ، نماز را تمام خوانده ايم ، در حالى كه مردم هم ما را نمى ديده اند.۳ . الحسن بن صدقة: سألت أبا الحسن فقلت: إنّ بعض أصحابنا روى أنّ للرجل أن ينكح جارية ابنه و جارية بنته ، ولى ابنة ولابنتى جارية اشتريتها لها من صداقها ، أفيحلّ لى أن أطأها؟ فقال: لا إلاّ بإذنها؛^۴حسن بن صدقه مى گويد: از امام كاظم پرسيدم : فردى از دوستانمان روايت كرده است كه مرد مى تواند با كنيز پسر خود و كنيز دخترش آميزش كند ، و دختر من كنيزى دارد كه از مهريه اش براى او خريده ام. آيا آميزش با اين كنيز بر من حلال است ؟ حضرت فرمود: نه ، مگر با اجازه دخترت.
امام در ادامه سخن ، صورت هاى مختلف مسئله و مفهوم حديث عرضه شده را توضيح مى دهد.
4 . حسن بن صدقه عرضه اى ديگر نيز داشته است . او مانند بيشتر شيعيان ، احاديث «سهو النبى» را نمى توانسته است بپذيرد. از جمله اين احاديث ، حديث مشهور «ذو

رسيده است ، در مقايسه با دوره امام باقر و امام صادق ، فراوان نيست .
نمونه ها را با احاديث فقهى آغاز مى كنيم .
۱ . درست بن أبى منصور عن عجلان ، قال : قلت لأبى عبد اللّه : متمتّعة قدمت مكّة فرأت الدم ، كيف تصنع؟ قال: تسعى بين الصفا و المروة و تجلس فى بيتها ، فإن طهرت طافت بالبيت ، و إن لم تطهر فإذا كان يوم التروية أفاضت عليها الماء و أهلّت بالحجّ و خرجت إلى منىً فقضت المناسك كلّها ، فإذا فعلت ذلك فقد حلّ لها كلّ شى ء ما عدا فراش زوجها.
قال درست بن أبى منصور: و كنت أنا و عبيداللّه بن صالح سمعنا هذا الحديث فى المسجد ، فدخل عبيداللّه على أبى الحسن ، فخرج ألىَّ فقال : قد سألت أبا الحسن عن رواية عجلان ، فحدَثّنى بنحو ما سمعنا من عجلان.^۱
عجلان ، حديثى را از امام صادق براى درست پسر ابى منصور نقل مى كند. حديث ، مربوط به زنى است كه براى حجّ تمتّع به مكّه آمده است ، ولى به جهت خون ديدن ، نمى تواند به داخل مسجد الحرام برود و طواف عمره تمتّع به جا آورد. امام مى فرمايد:
سعى صفا و مروه كند و در خانه بنشيند ، اگر پاك شد ، طواف كند و اگر تا روز ترويه پاك نشد ، خود را مى شويد ، احرام حج مى بندد ، به منى مى رود و سپس همه مناسك را انجام مى دهد. هنگامى كه اينها را انجام داد ، محرّمات احرام بر او حلال مى گردد ، جز بستر شوهرش.
درست مى گويد:
من و عبيداللّه بن صالح ، اين حديث را در مسجد (شايد مسجدالحرام) شنيديم ، سپس عبيداللّه بر امام كاظم وارد شد و در بازگشت ، به من گفت: از امام كاظم ، روايت عجلان را پرسيدم ، امام حديث را همان گونه فرمود ، كه از عجلان شنيديم.
2 . عبد الرحمن بن حجّاج كه شيخ مفيد او را از بزرگان و خواص اصحاب امام صادق مى خواند ، ^۲ از ايشان اتمام و قصر نماز را در مكّه و مدينه مى پرسد و امام پاسخ مى دهد: در آنجا لازم نيست ، مسافر قصد اقامت ده روزه كند تا بتواند نمازش را تمام بخواند ، بلكه اگر