وكيل جعلى و دروغ پرداز ، آن عصر است كه جواب هاى نوشته شده در توقيع را از آن خود مى خواند. حضرت حجت ، توسط نوبختى ، ادعاء او را انكار و توقيع را تأييد مى كند ، و كلماتى مى فرمايد كه در تأييد جريان عرضه و تشديد آن موثّر بوده است. ^۱ اينك برخى احاديث عرضه شده در توقيع را مى آوريم.
راوى ، پرسشگر و صاحب نامه ، محمّد بن عبداللّه حميرى است و جواب ها ، از حضرت حجّت است.
۱ . حِميَرى: روىَ لنا عن العالم عليه السلام أنّه سُئل عن إمام قومٍ صلّى بهم بعض صلاتهم و حدثت عليه حادثة ، كيف يعمل من خلفه؟ فقال: يُؤخّر و يُقّدم بعضُهم و يُتّم و يغتسل من مسّه.
التوقيع: ليس على من نحّاه إلّا غسل اليد ، و إذا لم تحدث حادثة تقطع الصلاة ، تمّم صلاته مع القوم؛^۲حميرى مى پرسد: روايت شده كه از عالم عليه السلام مى پرسند ، اگر براى امام جماعت در ميان نماز حادثه اى رخ دهد ، مأمومين چه كنند؟ ايشان پاسخ مى دهد: امام را عقب مى برند و يك نفر به عنوان امام جلو مى آيد و نماز را به پايان مى برد ، و آن كه به امام دست زده ، غسل «مس ميّت» مى كند.
توقيع: بر شخصى كه امام را دور كرده ، فقط شستن دست لازم است ، و اگر حادثه منجر به قطع نماز نشود ، نمازش را با جماعت به پايان مى برد.
قسمت بعدى توقيع ، سبب ترديد راوى را بيان مى كند كه عرضه اى ديگر به شمار مى آيد.
همچنين در اين توقيع ، نمونه هاى ديگرى از عرضه حديث و يا گفته هاى اصحاب و راويان آمده است ، كه روايت هاى مربوط به خواندن سوره هاى قدر و توحيد در نماز و وقت اعمال وداع ماه رمضان ، از آن جمله اند. ^۳
2 . حميرى مكاتبه اى ديگر نيز دارد كه طبرسى در احتجاج ، آن را نقل كرده است. از

است ، كه در بخش هاى آينده بدان اشاره مى شود.
4 . دو عرضه ديگر ، ولى با يك موضوع ، بر امام حسن عسكرى عليه السلام گزارش شده است. اين دو ، پيرامون كتاب يوم و ليله يونس بن عبدالرحمن مى باشند كه از سوى دو راوى مختلف به انجام رسيده است. راوى نخست ، ابوهاشم جعفرى است كه كتاب را بر امام هادى عليه السلام عرضه كرده ، اما آن را بر امام حسن عسكرى عليه السلام نيز عرضه مى كند. ^۱
راوى ديگر ، بورق بوسنجانى است كه به سامرا مى آيد و پس از ورود بر امام ، كتاب را ارائه مى كند ، و از امام مى خواهد كه در آن بنگرد. امام ، پس از نگرش دقيق و صفحه به صفحه مى فرمايد:
هذا صحيح ، ينبغى أن يُعمل به؛اين درست است ، سزاوار است بدان عمل شود.^۲

عرضه حديث بر امام مهدى (عج)

با آغاز دوره غيبت و ارتباط شيعه با امام از طريق وكيلان و نائبان خاص ، مشكلات جديدى براى انتقال گفته ها ، رهنمودها و پاسخ هاى امام (عج) بروز نمود. پيدايش وكيلان و سفيران دروغين و تقيه شديد و اجبارى نائبان خاص ، ترديدهايى را در برخى نامه ها و توقيعات منسوب به ناحيه مقدسه حضرت حجّت برانگيخت. از اين رو ، بزرگان شيعه با مكاتبه ها و پرسش هاى فراوان ، از درستى اصل و يا مضمون توقيعات ، جويا مى شدند. شيخ طوسى ، نمونه هايى را از اين نامه نگارى در كتاب غيبت خود آورده است ، ^۳ و در يك تحقيق گسترده تر مى توان آنها را در جريان عرضه حديث داخل دانست. در اينجا توقيعى را مى آوريم كه حديث نگاران قم توسط حسين بن روح نوبختى ، نايب سوّم امام مهدى(عج) ، عرضه كرده و صحّت و سقم آن را جويا شده اند. سبب انتخاب اين توقيع ، اشتمال متن آن بر چند عرضه حديثى مى باشد. انگيزه عرضه قميان ، ادعاء شلمغانى ،