قال رسولُ اللَّهِ صلی الله علیه و آله:
«طُوبی لِمَنْ تَرَکَ شَهْوَةً حاضِرةً لِمَوعودٍ لَمْ یَرَهُ».[۱]
تحف العقول، حکمت ۱۱۹؛ بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۵۳.
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرماید: «خوشا به حال کسی که لذت آمادهای را وا نهد برای موعودی که ندیده».
شرح:
طوبی مؤنث اطیب (پاکیزهتر) است و چند معنا برایش گفته شده: یکی به معنای زندگی پاکیزه است برای کسی که دارای این صفت باشد. دوم به معنای خوشا به حال اوست. سوم درختی است در بهشت.[۲]
روایت میفرماید: خوشا به حال کسی که چیزی را که مطابق شهوت او و نقد است ترک میکند برای چیزی که نسیه است و ظاهراً آن را ندیده است.
این همان است که میگویند: انسان نمیتواند نقد را به خاطر نسیه ترک کند، و یکی از برتریهای دنیا در چشم دنیاپرستان نقد بودن آن است، در مقابل، منافع نسیه است که آفاتی دارد و ممکن است نقد نشود.
بعضی این منافع نقد و نسیه را تعمیم میدهند و در مسائل آخرت هم جاری میکنند که همان منطق معروف ابنسعد است که وقتی حضرت به او فرمود: از
جنگ با من صرف نظر کن. گفت: فکر میکنم، تا صبح فکر کرد، بعد گفت: میگویند:
بهشت و جهنّم و عذاب هست، اگر راست باشد، بعداً توبه میکنم و اگر دروغ باشد به دنیایم رسیدهام. بعد گفت: دنیا نقد است و آخرت نسیه و انسان عاقل نقد را به نسیه نمیفروشد.
من که امروزم بهشت نقد حاصل میشودوعده فردای زاهد را چرا باور کنم
پیروان این مکتب زیادند، اینها دو اشتباه بزرگ مرتکب میشوند: اوّل اینکه وعدههای الهی برای افراد باایمان نسیه نیست، نسیه درجایی است که طرف ضعیف است ونمیتواند به وعده هایش عمل کند، امّا کسی که قادر مطلق و صادق و حکیم است نقد و نسیه ندارد و وعدههایش عین واقعیّت است و سوخت و سوز ندارد.
دوم اینکه در زندگی دنیا هم بسیاری از مواقع نسیه را بر نقد مقدّم میدارند، به عنوان مثال تمام کشاورزان نقدشان را که بذر است میدهند، به انتظار محصولی که در سال آینده بدست میآورند، و یا تمام کسانی که سرمایهگذاری میکنند، نقد را میدهند برای نسیه فردا، چون مسأله اهم و مهم است.
انسان اگر در این عمر کوتاه تقوا را رعایت کند، یک عمر جاویدان غرق در نعمت خواهد داشت، که در این صورت لذت آماده را فدای نعمتی میکند که آن را ندیده است.
وقتی کسی لذت آماده را برای موعودی که ندیده ترک کند این نشانه ایمان است و اگر ایمان به خدا و غیب نداشته باشد لذت آماده را ترک نمیکند.
مهمترین لذّات دنیا مثل برق در گذر است امّا قرآن درباره لذّات آخرت میفرماید:
« «فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِیَ لَهُمْ مِّنْ قُرَّةِ أَعْیُنٍ جَزَاءً بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ»؛ هیچکس نمیداند چه پاداشهای مهمّی که مایه روشنی چشمها میگردد برای آنها نهفته شده است این پاداش عظیم جزای اعمالی است که انجام دادهاند».[۳]
در این آیه «نفس» به صورت نکره در سیاق نفی آمده و به معنای عموم است، و همه نفوس حتّی رسول خدا صلی الله علیه و آله و فرشتگان مقرّب را شامل میگردد که این نعمتها ولذّات روحانی در فکرشان خطور نکرده. وقتی انسان این وعدهها را میبیند چشمپوشی از شهوات بر او آسان میشود. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در حدیثی میفرماید:
«انَّ اللَّهَ یقولُ: اعْدَدَتُ لِعِبادِیَ الصّالحِینَ ما لا عَیْنٌ رَأَتْ، ولا اذُنٌ سَمِعَتْ، وَ لَا خَطَرَ عَلی قَلْبِ بَشَرٍ
؛ خداوند میفرماید: من برای بندگان صالحم نعمتهایی فراهم کردهام که هیچ چشمی ندیده، و هیچ گوشی نشنیده و بر فکر کسی نگذشته است».[۴]
علاوه بر این، انسان در دنیا هم نتیجهاش را میبیند. در حدیثی داریم که اگر انسان چشمش به نامحرم بیفتد و چشم بپوشد، خداوند ایمانی به او میچشاند که لذّت و نورانیّت آن را احساس میکند.
[۱]تحف العقول، حکمت ۱۱۹؛ بحارالانوار، ج ۷۴، ص ۱۵۳.
[۲]( تفسیر مجمع البیان ذیل آیه ۲۹ سوره رعد) برای« طوبی» ده معنا نقل کرده است.
[۳]سجده، آیه ۱۷.
[۴]تفسیر نمونه، ج ۱۷، ص ۱۴۹.