۳۵۴۷.بحار الأنوار عن محمّدِ بنِ مُسلمٍ :قلتُ لأبي عبدِ اللّهِ عليه السلام : أسْمَعُ الحَديثَ منكَ فأزيدُ و أنْقُصُ . قالَ : إن كنتَ تُريدُ مَعانِيَهُ فلا بأسَ . ^۱

736

ما يَنبَغي مُراعاتُهُ فِي التَّحديثِ

۳۵۴۸.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا تُحَدِّثوا اُمَّتي مِن أحاديثي إلاّ بما تَحْمِلُهُ عُقولُهُم . ^۲

۳۵۴۹.عنه صلى الله عليه و آله :اُمِرْنا أنْ نُكَلِّمَ النّاسَ على قَدْرِ عُقولِهِم . ^۳

۳۵۵۰.عنه صلى الله عليه و آله :ما أنتَ مُحَدِّثٌ حَديثا لا تَبْلُغُهُ عُقولُهُم إلاّ كانَ على بَعْضِهِم فِتْنَةً . ^۴

۳۵۵۱.عنه صلى الله عليه و آله :مَن حَدّثَ بحَديثٍ لا يَعْلَمُ تَفسيرَهُ ـ لا هُو و لا الّذي حَدّثَهُ ـ إلاّ كأنَّما هُو فِتنَةٌ علَيهِ و على الّذي حَدّثَهُ . ^۵

۳۵۵۲.عنه صلى الله عليه و آله :إذا حَـدَّثْتُمُ النـّاسَ عن ربّهِمِ فلا تُحَدِّثوهُم بما يُفْزِعُهُم و يَشُقُّ علَيهِم . ^۶

۳۵۴۷.بحار الأنوارـ به نقل از محمّد بن مسلم ـ: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: حديثى را از شما مى شنوم و آن را كم و زياد مى كنم. فرمود: اگر معانى آن را برسانى اشكالى ندارد.

736

آنچه بايد در نقل حديث رعايت كرد

۳۵۴۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :تنها آن دسته از احاديث مرا براى امتم بگوييد كه انديشه آنها تحمل پذيرش آن را داشته باشد.

۳۵۴۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :ما مأموريم كه با مردم به فراخور فهمشان سخن بگوييم.

۳۵۵۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اگر حديثى را براى مردم بگويى كه فهمشان به آن نرسد، بى گمان برخى از آنها را گرفتار فتنه (گمراهى) خواهى كرد.

۳۵۵۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس حديثى نقل كند كه تفسيرش را نه خودش بفهمد و نه شنونده، آن حديث مايه گمراهى گوينده و شنونده است.

۳۵۵۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر گاه با مردم از پروردگارشان سخن گفتيد، چيزى نگوييد كه آنان را به وحشت اندازد و پذيرفتنش بر ايشان سنگين باشد .

734

صِحّةُ الحَديثِ و مُوَافَقَةُ الحَقِّ

۳۵۴۱.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :ما جاءكُم عنّي مِن حَديثٍ مَوافِقٍ للحقِّ فأنا قُلْتُهُ ، و ما أتَاكُم عنّي مِن حَديثٍ لا يُوافِقُ الحَقَّ فلَم أقُلْهُ ، و لَن أقولَ إلاّ الحَقَّ . ^۱

۳۵۴۲.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إنَّ مَعَ كُلّ قَولٍ مِنّا حقيقةٌ و عليه نورٌ، فما لا حَقيقةَ مَعهُ و لا نورَ عليه فَذلك قَولُ الشيطان ^۲ . ^۳

735

جَوازُ نَقلِ الحَديثِ بِالمَعنى

۳۵۴۳.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا بأسَ في الحَديثِ قَدّمْتَ فيهِ أو أخَّرْتَ ، إذا أصَبْتَ مَعناهُ . ^۴

۳۵۴۴.عنه صلى الله عليه و آله :لا بأسَ إنْ زِدْتَ أو نَقَصْتَ ، إذا لَم تُحِلَّ حَراما أو تُحَرِّمَ حَلالاً ، و أصَبْتَ المَعنى . ^۵

۳۵۴۵.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إذا أصَبْتَ الحَديثَ فأعْرِبْ عَنهُ بما شِئتَ . ^۶

۳۵۴۶.عنه عليه السلامـ لَمّا سُئلَ عن نَقلِ الحَديثِ بالمعنى ـ: إن أصَبْتَ فيهِ فلا بأسَ ، إنَّما هُو بمَنزلَةِ : تَعالَ و هَلُمَّ ، و اقْعُدْ و اجْلِسْ . ^۷

734

درستى حديث و سازگارى با حقّ

۳۵۴۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر حديثى كه از من به شما مى رسد اگر موافق حقّ بود من آن را گفته ام و اگر با حقّ سازگار نبود من نگفته ام، زيرا من هرگز جز حقّ نمى گويم.

۳۵۴۲.امام صادق عليه السلام :هر سخن ما با حقيقت و نور همراه است پس هر سخنى كه حقيقت و نور نداشت سخن شيطان است. ^۸

735

جواز نقلِ به معنا كردن حديث

۳۵۴۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پس و پيش كردن كلمات حديث، در صورتى كه معنايش را درست برسانى، اشكالى ندارد.

۳۵۴۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :كم و زياد كردن حديث، به شرط آن كه [با اين كار] حلالى را حرام، يا حرامى را حلال نكنى و معنا را درست برسانى، اشكالى ندارد.

۳۵۴۵.امام صادق عليه السلام :هرگاه حديثى را درست فهميدى و معنايش را دريافتى، هر گونه كه مى خواهى آن را بيان كن.

۳۵۴۶.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به سؤال از نقل به معنا كردن حديث ـفرمود: اگر آن را درست فهميدى، اشكالى ندارد و مثل اين است كه بگويى: تعال و هلمّ ^۹ و اقعد و اجلس ^۱۰ .