(انظر) الحرب : باب 772 حديث 3672 .
السبّ : باب 721 .

770

أدَبُ الحَربِ

۳۶۵۴.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا تَقْتُلوا شَيْخا فانِيا ، و لا طِفلاً صَغيرا ، و لا امْرَأةً ، و لا تَغُلّوا ، و ضُمّوا غَنائمَكُم ، و أصْلِحوا و أحْسِنوا إنَّ اللّهَ يُحِبُّ المُحْسِنينَ . ^۱

۳۶۵۵.عنه صلى الله عليه و آله :ما حَمَلَكُم على قَتْلِ الذُّرِّيَّةِ ؟! و هَل خِيارُكُم إلاّ أوْلادُ المُشرِكينَ ؟! و الّذي نَفْسُ محمّدٍ بِيَدِهِ ، ما مِن نَفْسٍ تُولَدُ إلاّ على الفِطْرَةِ حتّى يُعْرِبَ عَنها لِسانُها . ^۲

۳۶۵۶.عنه صلى الله عليه و آله :لا يُقتَلُ الرُّسُلُ و لا الرُّهُنُ . ^۳

۳۶۵۷.عنه صلى الله عليه و آله :لا تُمَثِّلوا بآدَمِيٍّ و لا بَهيمَةٍ . ^۴

۳۶۵۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :لا تُقاتِلوهُم حتّى يَبْدَؤوكُم، فإنَّكُم بحَمدِ اللّهِ على حُجَّةٍ ، و تَرْكُكُم إيّاهُم حتّى يَبْدَؤوكُم حُجَّةٌ اُخْرى لَكُم علَيهِم ، فإذا كانَتِ الهَزيمَةُ بإذْنِ اللّهِ فلا تَقْتُلوا مُدْبِرا ، و لا تُصيبوا مُعْوِرا، و لا تُجْهِزوا على جَريحٍ ، و لا تَهيجوا النِّساءَ بأذىً . ^۵ و في خبرٍ : « ......... و لا تَكْشِفوا عَوْرَةً ، و لا تُمَثِّلوا بقَتيل ......... » . ^۶

770

آداب جنگ

۳۶۵۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سال خوردگان فرتوت و كودكان خرد سال و زنان را نكشيد ، [در غنايم] خيانت نكنيد و غنايم خود را سر جمع كنيد و رفتارى شايسته و نيكو داشته باشيد كه خداوند نيكوكاران را دوست دارد .

۳۶۵۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :چه شده است كه نسل كشى مى كنيد ؟ مگر نه اين است كه بهترينهاى شما، فرزندان همين مشركان هستند ؟ سوگند به آن كه جان محمّد در دست اوست، هيچ انسانى زاده نمى شود، مگر بر سرشت توحيد، تا آن كه زبانش آن را آشكار كند .

۳۶۵۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :فرستادگان و گروگانها را نبايد كشت .

۳۶۵۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هيچ انسان و حيوانى را مُثْله نكنيد .

۳۶۵۸.امام على عليه السلام :با دشمن نجنگيد تا او جنگ را آغاز كند؛ زيرا شما بحمد اللّه حجّت داريد و اين كه شما آنان را بگذاريد تا آغازگر جنگ باشند، خود، حجّت ديگرى براى شما در برابر آنان است. اگر به اذن خداوند، دشمن شكست خورد و فرارى شد، پشت كرده را نكشيد و به آن كه در چنگتان گرفتار آمده است صدمه نزنيد و كار زخمى را نسازيد و زنان را با آزار و اذيت نينگيزيد .
در نقل ديگرى از اين خبر آمده است : « ......... عورتى را مكشوف نكنيد و كشته اى را مُثْله ننماييد ......... » .

۳۶۵۲.عنه عليه السلامـ مِن كِتابهِ إلى اُمَرائهِ على الجَيشِ ـ: مِن عبدِ اللّهِ عليِّ بنِ أبي طالبٍ أميرِ المؤمنينَ إلى أصْحابِ المَسالِحِ : أمّا بَعدُ ، فإنَّ حقّا على الوالي ألاّ يُغَيِّرَهُ على رَعِيَّتِهِ فَضلٌ نالَهُ ......... فإذا فَعَلتُ ذلكَ وَجَبتْ للّهِ علَيكُمُ النِّعمَةُ ، و لي علَيكُم الطّاعَةُ، و ألاّ تَنْكُصوا عَن دَعْوَةٍ ، و لا تُفَرِّطوا في صَلاحٍ، و أنْ تَخوضوا الغَمَراتِ إلى الحقِّ ، فإنْ أنتُم لَم تَسْتَقيموا لي على ذلكَ لَم يَكُنْ أحَدٌ أهْوَنَ علَيَّ مِمَّن اعْوَجَّ مِنكُم ، ثُمَّ اُعْظِمُ لَهُ العُقوبَةَ ، و لا يَجِدُ عِندي فيها رُخْصَةً ، فخُذوا هذا مِن اُمَرائكُم . ^۱

۳۶۵۳.عنه عليه السلامـ مِن كلامِهِ لأصحابهِ في ساحةِ الحَربِ بصِفّينَ ـ: و أيُّ امْرئٍ مِنكُم أحَسَّ مِن نَفْسِهِ رَباطَةَ جأشٍ عِند اللِّقاءِ ، و رَأى مِن أحَدٍ مِن إخْوانِهِ فَشَلاً ، فلْيَذُبَّ عَن أخيهِ بفَضلِ نَجْدَتِهِ الّتي فُضِّلَ بها علَيهِ كَما يَذُبُّ عن نَفْسِهِ، فلو شاءَ اللّهُ لَجَعلَهُ مِثْلَهُ . ^۲

۳۶۵۲.امام على عليه السلامـ در بخشى از نامه خود به فرماندهان سپاهش ـنوشت : از بنده خدا على بن ابى طالب، امير مؤمنان به فرماندهان لشكر : اما بعد، بر والى است كه به سبب نعمتهاى فراوانى كه بدو رسيده، رفتارش نسبت به مردم تغيير نكند ......... اگر چنين كردم بر خداست كه شما را نعمت ارزانى دارد و بر شماست كه از من فرمان بريد و هرگاه شما را فرا خواندم درنگ نكنيد و در انجام كارهاى درست كوتاهى نورزيد و در راه حقّ در گرداب سختيها فرو رويد ، و اگر در اين كارها با من استقامت نورزيد هيچ كس در نظر من خوارتر از آن نباشد كه كج راهه مى رود. در اين وقت او را كيفرى سهمگين خواهم داد. او از كيفر من رهايى نخواهد يافت. شما نيز از فرماندهان خود همين پيمان را بگيريد.

۳۶۵۳.امام على عليه السلامـ در قسمتى از سخنان خويش در ميدان جنگ صفين ـفرمود : هر كدام شما كه در هنگام رويارويى با دشمن، در دل خويش احساس دليرى داشت و در برادر خود ترس و خوفى ديد، بايد به شكرانه نعمت برترى و دليرى كه به او تفضّل شده از برادر خويش دفاع كند، همان گونه كه از خويشتن دفاع مى كند ؛ زيرا كه اگر خدا مى خواست او را نيز همچون وى [دلير ]مى ساخت.