۲۰۳۹.عنه عليه السلامـ في قولهِ تعالى:«إنّما أموالُكم و أولادُكم فتنةٌ»ـ: و معنى ذلك أنّه يَخْتبِرُهُم بالأموالِ و الأولادِ لِيَتَبيّنَ السّاخِطَ لِرزقِهِ و الرّاضي بقِسمِهِ ، و إنْ كانَ سبحانه أعلَمَ بهِم مِن أنفسِهِم ، و لكنْ لِتظْهرَ الأفعالُ الّتي بِها يُستَحَقُّ الثّوابُ و العِقابُ . ^۱

۲۰۴۰.عنه عليه السلام :في تَقلُّبِ الأحْوالِ عُلِمَ جواهِرُ الرِّجالِ ، و الأيّامُ تُوضِحُ لكَ السَّرائرَ الكامِنَةَ . ^۲

۲۰۴۱.عنه عليه السلامـ في ابتلاءِ الملائكةِ بسَجْدةِ آدمَ ـ: و لَو أرادَ اللّهُ أنْ يَخلُقَ آدَم مِن نورٍ يَخطِفُ الأبْصارَ ضِياؤهُ ......... لَفعَلَ ، و لَو فَعلَ لَظلَّتْ لَهُ الأعْناقُ خاضِعةً ، و لَخَفَّتِ البَلوى فيهِ على الملائكةِ ، و لكنَّ اللّهَ سبحانه يَبْتَلي خَلقَهُ بِبَعضِ ما يَجْهلونَ أصْلَهُ ، تَمييزا بالاخْتِبارِ لَهُم و نَفْيا للاسْتِكبارِ عنهُم . ^۳

۲۰۴۲.عنه عليه السلام :كُلّما كانتِ البَلوى و الاختبارُ أعظمَ كانتِ المَثُوبةُ و الجَزاءُ أجْزَلَ ، أ لاَ تَرَونَ أنَّ اللّه سبحانه اخْتَبرَ الأوَّلِينَ مِن لَدُنْ آدمَ صلواتُ اللّهِ عليهِ إلى الآخِرينَ مِن هذا العالَمِ بأحجارٍ لا تَضُرُّ و لا تَنفَعُ ، و لا تُبصِرُ و لا تَسمَعُ ، فجَعَلَها بَيتَهُ الحَرامَ الّذي جَعَلَهَ اللّهُ للنّاسِ قِياما ......... ؟!
و لكنّ اللّه يَخْتبِرُ عِبادَهُ بأنواعِ الشَّدائدِ ، و يَتَعبّدُهُم بأنواعِ المَجاهِدِ ، و يَبْتَليهِم بضُروبِ المَكارِهِ ؛ إخْراجا للتَّكَبُّرِ مِن قلوبهِمْ ، و إسْكانا للتَّذَلُّلِ في نُفوسِهِم ، و لِيَجْعلَ ذلكَ أبوابا فُتُحا إلى فضلِهِ ، و أسبابا ذُلُلاً لِعَفوِهِ . ^۴

۲۰۳۹.امام على عليه السلامـ درباره آيه «همانا داراييها و فرزندانتان مايه آزمايشند» ـفرمود: معنايش اين است كه خداوند سبحان بندگان خود را به وسيله ثروت و فرزند مى آزمايد تا معلوم شود چه كسى از روزى خود ناخشنود است و چه كسى به بهره خود راضى.گر چه خداوند سبحان بندگان را بهتر از خود آنان مى شناسد، اما [مى آزمايد ]تا كردارهايى كه پاداش و كيفر سزاوار آن است، پديدار شود.

۲۰۴۰.امام على عليه السلام :در دگرگونيهاى احوال و زمانه است كه گوهر مردان شناخته مى شود، و روزگار نيّت هاى پنهان را براى تو آشكار مى سازد.

۲۰۴۱.امام على عليه السلامـ درباره آزمودن فرشتگان با سجده كردن بر آدم ـفرمود: اگر خدا مى خواست آدم را از نورى خيره كننده ......... بيافريند بى گمان مى توانست چنين كند و اگر چنين مى كرد، گردنها در برابر او فرود مى آمد و كار آزمايش بر فرشتگان آسان مى شد، ليك خداوند سبحان، آفريدگان خود را به چيزهايى كه اصل آن را نمى دانند مى آزمايد، تا با امتحان [فرمانبر و نافرمان ]ايشان را جدا سازد و خصلتِ خودْ بزرگ بينى را از آنان بزدايد و تكبّر را از ايشان دور سازد.

۲۰۴۲.امام على عليه السلام :هر چه امتحان و آزمايش بزرگتر باشد ثواب و پاداش فراوانتر است. مگر نمى بينيد كه خداوند سبحان پيشينيان را، از زمان آدم صلوات اللّه عليه تا آخرين نفر از مردم اين جهان، با سنگهايى كه زيان و سودى نمى رسانند و نمى توانند ببينند و بشنوند، آزمود و آن سنگها را خانه با حرمت خود ساخت؛ خانه اى كه براى مردم بر پا گردانيد ......... ؟!
اما خداوند بندگانش را با انواع سختيها مى آزمايد و با رنج و كوششهاى گوناگون به بندگى وادارشان مى كند و با انواع ناخوشايندها امتحانشان مى كند تا خود بزرگ بينى را از دلهايشان بيرون كند و فروتنى را در جانهاشان جاى دهد و اين را درهايى قرار دهد گشوده به سوى فضل و بخشش خود و وسايلى آماده براى گذشت و آمرزش خويش.

«أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تُتْرَكُوا وَ لَمّا يَعْلَمِ اللّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنْكُمْ وَ لَمْ يَتَّخِذُوا مِنْ دُونِ اللّهِ وَ لا رَسُولِهِ وَ لا الْمُؤْمِنِينَ وَلِيجَةً وَ اللّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ» . ^۱

وَ لَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنْكُمْ وَ الصّابِرِينَ وَ نَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ» . ^۲

وَ لَوْ يَشَاءُ اللّهُ لاَنْتَصَرَ مِنْهُمْ وَ لكِنْ لِيَبْلُوَ بَعْضَكُمْ بِبَعْضٍ» ^۳ .

الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً و هُوَ العَزِيزُ الغَفُورُ» . ^۴

إِنّا جَعَلْنَا ما عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً» . ^۵

وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْمَاءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أحْسَنُ عَمَلاً» . ^۶

الحديث:

۲۰۳۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :ألاَ إنّ اللّهَ تعالى قد كَشفَ الخَلقَ كَشْفةً ، لا أنّه جَهِلَ ما أخْفَوهُ مِن مَصُونِ أسْرارِهِم و مَكْنونِ ضَمائرِهِم ، و لكنْ لِيَبلُوَهُم أيُّهُم أحْسَنُ عَملاً ، فيكونَ الثّوابُ جَزاءً و العِقابُ بَواءً . ^۷

«آيا پنداشته ايد كه به خود وا گذار مى شويد بى آن كه خدا كسانى از شما را كه جهاد مى كنند و جز خدا و پيامبرش و مؤمنان همدمى نمى گيرند، معلوم دارد؟ و خدا به آنچه مى كنيد آگاه است».

«و البته شما را مى آزماييم تا مجاهدان و صابرانتان را بشناسيم و گزارشهاى [ مربوط به ] شما را بررسى كنيم».

«اگر خدا مى خواست هر آينه از آنان انتقام مى گرفت ولى خواست تا شما را به وسيله يكديگر بيازمايد».

«همان كه مرگ و زندگى را بيافريد تا شما را بيازمايد كه كدامتان نكو كارتريد و اوست شكست نا پذير و آمرزنده».

«ما هر چه را بر روى زمين است زينت آن قرار داديم تا آنـان را بيازماييم كه كدامشان نيكو كارترند».

«اوست آن كه آسمانها و زمين را در شش روز بيافريد و عرشش بر آب بود، تا شما را بيازمايد كه كدام يك از شما نكو كارتر است».

حديث :

۲۰۳۸.امام على عليه السلام :بدانيد كه خداوند متعال درون مردمان را آشكار ساخت نه اين كه از رازهاى نهفته و درونهاى پوشيده شان آگاه نبود بلكه تا آنان را بيازمايد كه كدام يك بهتر عمل مى كنند. آن گاه ثواب، سزاى [كار نيك] باشد و عقاب، كيفر [كار بد].