7
چشم تماشا، ترجمه نزهة الناظر و تنبیه الخاطر

كتاب در برخى نسخه ها ۱ مى باشد جاى ترديدى نمى نهد كه منظور ابن بطريق از حسين بن محمّدبن حسين الحلوانى همين مؤلّف «نزهه الناظر» است و «حسين» دوم تصحيف «حسن» است كه تصحيفى شايع و عادى در كتابت و استنساخ مى باشد.
علامه مجلسى نيز در باب «ماجمع من جوامع كلم اميرالمؤمنين عليه السلام » هنگام اشاره به كتاب هايى كه برخى از احاديث درباره حضرت على عليه السلام را در بر دارند، از «نزهه الناظر» نام مى برد و آن را تأليف حسين بن محمّدبن حسن مى داند. ۲
كتاب شناسان ديگرى نيز اين مطلب را تأييد كرده كه سيّد اعجاز حسين ۳ و شيخ آقابزرگ تهرانى ۴ از اين زمره اند.
بر همين اساس، نظر ديگر ابن شهر آشوب ۵ ، و نيز شيخ نورى ۶ كه كتاب را به ابويعلى محمّد بن حسن جعفرى ۷ نسبت داده است، درست نيست و همان گونه كه شيخ آقا بزرگ مى گويد ۸ اين مطلب با تصريح مؤلّف به نام خود در پايان كتاب سازگار نيست و منشأ اشتباه، شرح هاى نوشته شده از سوى ابويعلى جعفرى بر دو حديث از كتاب است. ۹
مؤيّد اين مطلب، آن است كه سيدبن طاووس در كتاب خود، «اليقين» احاديثى را در باب ناميدن على عليه السلام به اميرالمؤمنين و خيرالوصيّين آورده ۱۰ و منبع آن را

1.مانند نسخه در دسترس شيخ آقا بزرگ تهرانى، ر. ك : الذريعة : ج ۲۴ ، ص ۱۲۷، رقم ۶۳۸.

2.بحارالانوار: ج ۷۸، ص ۳۶.

3.كشف الحجب والاستار: ص ۵۸۰، رقم ۳۲۶۰.

4.الذريعه: ج ۲۴، ص ۱۲۷، رقم ۶۳۸.

5.معالم العلماء: رقم ۶۷۴.

6.خاتمه مستدرك الوسائل : ج ۱، ص ۱۹۲، رقم ۳۹.

7.او استاد حلوانى و جانشين شيخ مفيد مى باشد و همراه نجاشى، غسل و تجهيز سيد مرتضى را در سال ۴۳۶ هجرى قمرى عهده دار بوده است، ر. ك : نجاشى: رقم ۱۰۷۰.

8.الذريعه: ج ۴، ص ۲۵۹.

9.رجوع كنيد به ص ۱۴۴ ، ح ۲۹۷ و ص ۱۸۰ ، ح ۳۹۸.

10.اليقين: ص ۱۱۱.


چشم تماشا، ترجمه نزهة الناظر و تنبیه الخاطر
6

داراى مؤلّفى شناخته شده و معلوم است. مؤلّف نام خود را در پايان كتاب آورده و بدينسان بر اعتبار نوشته خود افزوده است. او خود را حسين بن محمّد بن الحسن مى نامد و با مراجعه به اسامى واقع شده در اسناد احاديث مانند آنچه در «بشاره المصطفى» نوشته محمّد بن ابوالقاسم طبرى (قرن 6) ۱ و نيز «ذيل تاريخ بغداد» از ابن نجار بغدادى، (متوفى 643) ۲ آمده است، مى توانيم او را كامل تر و به اين گونه بشناسيم: ابوعبداللّه الحسين بن محمّد بن الحسن بن نصر الحلوانى.
اين نام، يعنى الحسين بن محمّد بن الحسن از سوى ابن شهر آشوب رجال شناس و كتاب شناس بزرگ شيعه در قرن ششم (م 588) در كتابش «معالم العلماء» كه به ذكر نويسندگان شيعه اختصاص دارد، نيز عنوان شده ۳ و ابن بطريق (533 ـ 600) هم در كتاب مشهورش، «العمدة»، به هنگام تبيين حديث تكريم عباس عموى پيامبر گرامى صلى الله عليه و آله مى گويد:
«ويزيد ذلك بيانا وإيضاحا ما ذكره الحسين بن محمّدبن الحسين الحلواني في كتابه الّذى جمعه من لمع كلام النّبى صلى الله عليه و آله وكلام الائمّة عليهم السلام قال: في لمع كلام الإمام الزكّي أبيالحسن عليّ بن محمّد العسكري عليه السلام لمّاسئله المتوكّل فقال له: ماتقول بنو أبيك في العبّاس؟ قال: مايقولون في رجل فرض اللّه طاعته على الخلق وفرض طاعة العبّاس عليه». ۴
اين حديث با همين متن در «نزهه الناظر» موجود است ۵ و تعبير «لُمَع» كه همان تعبير مؤلّف در مقدّمه و نيز مؤخّره كتاب از احاديث گردآورده اش و عنوان ابواب

1.بشارة المصطفى : ص ۱۰۵.

2.ذيل تاريخ بغداد : ج ۴، ص ۱۰۸.

3.معالم العلماء، ص ۷۸، رقم ۲۷۳.

4.العمدة : ص ۸.

5.ر. ك ص ۲۱۲ ، ح ۵۰۴.

  • نام منبع :
    چشم تماشا، ترجمه نزهة الناظر و تنبیه الخاطر
    سایر پدیدآورندگان :
    مسعودي،عبدالهادي (مترجم)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 198346
صفحه از 252
پرینت  ارسال به