وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ؛^۱

من جن و انس را فقط براى عبادت و پرستشم آفريدم.

و چون پرستش حقيقى، بى‌شناخت، صورت نمى‌بندد، به همين‌سبب، تنها راه دست‌يابى به اوج قله كمال، پرستش همراه بينش است.

خداوند، انسان را به دو نيروى خشم و شهوت مجهز نمود تا توان حركت به سوى كمال را داشته باشد و او را از تسلط اين دو نيرو و خواهش‌هاى نفسانى زاييده شده از آن- كه هماره همراه انسان‌هاست- ايمن نساخت. به همين دليل، آدمى افزون بر عقل و ديگر ابزارهاى شناخت، به چيزى نياز دارد كه سلامت بينش او را ضمانت كند تا حجّت بر او كامل و نعمت هدايت برايش تمام گردد، و همه عوامل انتخاب آگاهانه راه درست يا بيراهه براى او فراهم آيد.

از اين‌رو نتيجه سنت هدايت الهى اين بود كه عقل آدمى از سوى وحى الهى و راهنمايى رهنمايان برگزيده خدا در تمام زواياى زندگى پشتيبانى گردد.

پيامبران، از آغاز بردميدن تاريخ و در گذر زمان، مشعل هدايت ربانى را بر دوش كشيدند تا بندگان خداوند بدون هدايتگر و راهبر نمانند و گفتار وحى- كه تأييدگر عقل است- نيز گوياى همين مطلب است كه «زمين هيچگاه از حجت الهى خالى نخواهد بود. حجت خدا، هماره- قبل و بعد و همراه- با خلق است، به‌گونه‌اى كه اگر در زمين دو كس بيشتر نماند، يكى از آن دو حتما حجت خداست.» و قرآن نيز بدين مطلب اشاره كرده است:

وَ مَنْ يَعْتَصِمْ بِاللَّهِ فَقَدْ هُدِيَ إِلى‌ صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ؛^۱

هركس به خدا تمسك جويد، در حقيقت به راهى راست هدايت شده است.

قُلِ اللَّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَ فَمَنْ يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَنْ يُتَّبَعَ أَمَّنْ لا يَهِدِّي إِلَّا أَنْ يُهْدى‌ فَما لَكُمْ كَيْفَ تَحْكُمُونَ؛^۲

بگو: خداوند به حق رهنمون مى‌شود، آيا كسى كه به سوى حق هدايت مى‌كند براى پيروى شايسته‌تر است يا آن‌كس كه خود هدايت نمى‌شود، مگر آن‌كه هدايتش كنند؟ شما را چه مى‌شود، چگونه داورى مى‌كنيد؟.

وَ يَرَى الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ الَّذِي أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ هُوَ الْحَقَّ وَ يَهْدِي إِلى‌ صِراطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ؛^۳

آنان كه از علم و دانش بهره‌مندند، آگاهى دارند كه آنچه از ناحيه پروردگارت بر تو نازل گرديده حق است و او به راه خداى عزيز و حميد، هدايت مى‌كند.

وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَيْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ؛^۴

چه‌كسى گمراه‌تر از فردى است كه هدايت الهى را نپذيرفته و از هواى نفس خود پيروى كند:

آرى، خداوند بزرگ سرچشمه هدايت حقيقى است، و اوست كه بشر را به راه راست و حق هدايت مى‌كند. دانش نيز، اين حقيقت را تأييد مى‌كند و دانشيان با تمام وجود، بدان گردن مى‌نهند. خداوند در سرشت انسان، ميل به كمال و زيبايى را به وديعت نهاد، آن‌گاه بر او منّت گذارد و نعمت شناخت راه كمال را به وى ارزانى داشت؛ از اين‌رو، مى‌فرمايد: