كرد و اين كار سبب شد ترس و وحشت وجودشان را فراگيرد و باسرعت به سمت مكّه حركت كنند.^۱ رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم و مسلمانان به مدينه بازگشتند و تا حد زيادى روحيه از دست‌رفته خود را بازيافتند.

6. خيانت به مسلمانان‌

در جامعه‌اى كه قدرت و زور شمشير بر آن حاكم بود طبيعى به نظر مى‌رسيد كه مشركان پس از شكست مسلمانان در احد، به آنان چشم طمع دوخته باشند؛ ولى نبىّ اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم بيدار بود و به كليه تغيير و تحولات توجه و بر سلامت رسالت و قدرت آن پافشارى داشت و در ايجاد دولت و حراست از آن كوشا بود. وى اخبار و اطلاعات را به دست مى‌آورد و از تصميمات دشمن آگاه مى‌شد و به‌سرعت و پيش از آن‌كه مشركان به اهداف خود برسند بدانان پاسخ مى‌داد. سريّه‌اى به فرماندهى ابو سلمه براى سركوب يورش بنى أسد به مدينه، از شهر خارج شد و در مأموريتى كه به وى محوّل شده بود، موفقيت حاصل كرد^۲ و مسلمانان نيز توانستند مكر و حيله شرك را كه براى هجوم به مدينه آماده مى‌شد، دفع نمايند.

جمعى از دو قبيله «عضل» و «قاره» به حضور پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم شرفياب و از آن حضرت خواستار اعزام مبلّغ شدند تا مسايل دينى را به آن‌ها بياموزد و پيامبر رحمت نيز كه در راستاى گسترش رسالت اسلامى تلاش مى‌كرد، به خواسته آنان پاسخ مثبت داد. گروهى از مشركان توانستند با مسلمانان از در حيله و نيرنگ درآيند. اين دست‌هاى خيانتكار در منطقه «ماء الرجيع» به‌

هبل»؛ سرافراز باد هبل. مسلمانان را به استهزا و تمسخر گرفت با اين‌كه در ميدان كارزار شكست متوجه مسلمانان شده بود ولى به منظور اعلان پايدارى در عقيده و استوارى در ايمان به دستور پيامبر مسلمانان به ابو سفيان پاسخ دادند:

«اللّه أعلى و أجلّ»؛ خدا بزرگ‌تر و تواناتر است.

بار دوم پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم فرمان داد به شعار ابو سفيان كافر كه فرياد زد: «نحن لنا العزّى و لا عزّى لكم»؛ ما بت عزّى داريم و شما چنين بتى نداريد. پاسخ دهند و بگويند:

«الله مولانا و لا مولى لكم»؛^۱ خدا مولاى ماست و شما مولايى نداريد.

مشركان به مكّه بازگشتند و رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم و مسلمانان به دفن شهدا پرداختند و مشاهده منظره دردناكى كه قريش با مثله‌كردن بدن شهدا به وجود آورده بودند برايشان سخت ناگوار بود. وقتى چشم پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم به بدن مبارك حضرت حمزة بن عبد المطلب افتاد كه وسط بيابان افتاده بود و جگر او خارج شده و بدن پاكش به طرز وحشيانه‌اى مثله گرديده بود، سخت اندوهگين شد و فرمود: هرگز تاكنون چنين منظره خشم‌آورى نديده بودم.

قربانيان فراوان و خسارت‌هاى زياد ميدان كارزار، عقيده‌مندان و رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم پيشواى مسلمانان را از ادامه دفاع از موجوديت اسلام و نظام نوپا، بازنداشت. روز بعد كه به مدينه بازگشتند رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم مسلمانان را براى جستجو و تعقيب دشمن فراخواند و فرمود: «تنها، افرادى كه در اين جنگ (احد) حضور داشته‌اند، حق شركت در اين كار را دارند» و مسلمانان با وجود جراحات فراوانى كه بر بدن داشتند رهسپار منطقه حمراء الأسد شدند و بدين ترتيب، پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم براى بيمناك ساختن دشمن، از شيوه جديدى استفاده‌