عبد اللّه بن ابىّ سركرده منافقان به‌سرعت در پى فتنه‌جويى و دامن زدن به اختلاف برآمد و جمعى از مردم مدينه كه مهاجران را پناه داده و يارى كرده و گرد او بودند را نكوهيد؛ آن‌گاه گفت: به خدا سوگند! اگر به مدينه بازگرديم، عزيزان، ذليلان را بيرون خواهند راند. چيزى نمانده بود كه تلاش‌هاى ابن ابى كارگر افتد كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم دستور داد مسلمانان فورا به مدينه بازگردند، اما پيشنهاد عمر مبنى‌بر كشتن ابن ابىّ را پذيرا نشد و فرمود:

اى عمر! چگونه اين كار را بكنم اگر مردم بگويند محمد يارانش را مى‌كشد، نتيجه چه خواهد بود؟!^۱

پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم بى‌درنگ مسير خود را ادامه داد و پس از يك شبانه‌روز به سپاهيانش اجازه استراحت داد. همگى از فرط خستگى به خواب عميقى فرو رفتند و فرصتى براى سخن گفتن و اختلاف عميق‌تر، دست نداد.

در دروازه مدينه عبد اللّه پسر عبد اللّه ابن ابىّ از رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم اجازه خواست تا پدرش را با دست خويش به قتل برساند بى‌آن‌كه مسلمانى دخالت كند تا مبادا در اثر دخالت ديگران احساساتى شود و در مقام انتقام خون پدر برآيد؛ ولى پيامبر رحمت به او فرمود: تا زمانى كه پدرت همراه با ماست با او خوش‌رفتارى و نيكى مى‌كنيم.

سپس عبد اللّه (پسر) بر در دروازه ايستاد تا از ورود پدرش به مدينه جلوگيرى كند مگر اين‌كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم به او اجازه ورود دهد^۲ و در اين هنگام سوره منافقين نازل شد تا از رفتار و مقاصد اين انسان‌هاى دوچهره پرده بردارد.

آماده حمله به مدينه شده‌اند، رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم با هزار تن از مسلمانان براى رويارويى با آنان از شهر خارج شد؛ ولى آنان به مجرد شنيدن خبر حركت پيامبر به آن سامان، با به‌جاى‌نهادن اموال غارت شده، فرار را بر قرار ترجيح دادند و مسلمانان بدون جنگ و درگيرى به آن غنايم دست يافتند.^۱

9. غزوه بنى مصطلق و نقش نفاق‌

اطلاعات جديد به‌دست‌آمده حاكى از اين بود كه حارث بن أبى ضرار- رئيس قبيله مصطلق- خود را مهياى يورش به مدينه مى‌كند. پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم طبق عادتش قبل از هر حركتى، از درستى خبر اطمينان حاصل كرد و مسلمانان را براى نبرد با آنان فراخواند و سپاه اسلام به سوى آن‌ها به حركت درآمد و در منطقه آبگيرى كه «مريسيع» ناميده مى‌شد، با آنان روبرو شد و جنگ درگرفت و مشركان با به‌جاى‌نهادن ده كشته پا به فرار گذاشتند و مسلمانان غنايم زيادى به دست آوردند و تعداد زيادى از خانواده‌هاى بنى مصطلق از جمله جويريه دختر حارث، به اسارت درآمد و رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم وى را آزاد و سپس با او ازدواج كرد و مسلمانان به‌پاس احترام رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم و جويريه، تمام اسيرانى را كه از اين قبيله در اختيار داشتند آزاد كردند.^۲

در اين غزوه چيزى نمانده بود كه به سبب برخى تعصّبات قبيله‌اى، فتنه و آشوبى ميان مهاجران و انصار چهره بنمايد. وقتى رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم از ماجرا اطلاع يافت، فرمود: اين يك فتنه و آشوب است، آن را رها كنيد.^۳