اين خطاب الهى فرمان فوق العاده مهمّى با خود داشت. انجام كدام تبليغ مهمى از رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم درخواست شده كه حضرت تا آن زمان به انجامش همت نگمارده بود؟ درصورتى‌كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم نزديك به 23 سال آيات و احكام الهى را به مردم رسانده و آنان را به آيين حق دعوت كرده بود! و در اين راستا رنج و گرفتارى و دشوارى‌هاى فراوانى را به جان خريده بود، بنابراين چگونه به او گفته مى‌شود: رسالتش را ابلاغ نكرده؟

اين‌جا بود كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم فرمان به توقف كاروان‌ها داد تا آنان كه جلوتر رفته‌اند بازگردند و عقب‌ماندگان به جمعيّت بپيوندند. آفتاب سوزان آن‌روز به‌گونه‌اى بود كه از شدت گرما هر نفر، بخشى از رداى خود را بالاى سر و قسمتى را زيرپا مى‌نهاد تا رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم فرمان الهى را به آنان ابلاغ كرده و تبليغ آخرين رسالت را به انجام برساند. حكمت الهى بود كه اين تبليغ در اين مكان و در چنين شرايطى صورت پذيرد تا در وجدان امّت ماندگار شود و جهت حفظ و حراست از رسالت و امت اسلامى، با گذشت زمان در خاطره‌ها زنده باقى بماند.

با گردآورى جهاز شتران منبرى از آن‌ها تهيه گرديد و رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم پس از آن‌كه با انبوه مسلمانان نماز گزارد، بر فراز آن قرار گرفت و حمد و سپاس خدا را به‌جا آورد و با صداى بلند به‌گونه‌اى كه تمام حاضران مى‌شنيدند فرمود:

«ايها الناس يوشك أن ادعى فأجيب و إنى مسؤول و أنتم مسؤولون فما انتم قائلون؟ قالوا: نشهد أنك بلغت و نصحت و جاهدت فجزاك اللّه خيرا. قال صلّى اللّه عليه و اله و سلم ألستم تشهدون أن لا اله إلّا اللّه و أن محمدا عبده و رسوله و أن جنّته حق و أن الساعة آتية لا ريب فيها و أن اللّه يبعث من فى القبور؟ قالوا: بلى نشهد بذلك‌

عرض كردند: آرى؛

فرمود: بنابراين، حاضران سخنانم را به غايبان برسانند.

مردم! خداوند براى هر وارثى سهم وى را از ميراث تقسيم كرده است و وصيّت، بيش از ثلث، براى وارث نافذ نيست، فرزند متعلق به بستر شوهر است و زناكار بايد سنگسار شود، هركس به غير پدرش خوانده شود و يا به غير از موالى خويش، بستگى جويد لعنت خدا و فرشتگان و همه مردم بر او باد، خداوند از او عوض و همتايى نمى‌پذيرد... سلام و رحمت خدا بر شما باد.

4. تعيين جانشين‌

مسلمانان با حلقه زدن پيرامون شمع وجود رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم، حج اكبر را به انجام رساندند و احكام خود را از آن بزرگوار آموختند. سپس پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم تصميم گرفت به مدينه بازگردد. زمانى كه كاروان‌هاى بزرگ حاجيان به منطقه «رابغ» نزديك «غدير خم» رسيد، پيش از آنكه حاجيان پراكنده شده و از اين منطقه رهسپار سرزمين‌هاى خود شوند، وحى الهى آيه تبليغ را همراه با هشدار نازل كرد:

يا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَ إِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَ اللَّهُ يَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ؛^۱

اى فرستاده ما، آن‌چه را از ناحيه پروردگارت بر تو نازل شده به مردم برسان اگر اين را عملى نسازى، رسالت خويش را ابلاغ نكرده‌اى و خداوند تو را از آسيب دشمنان مصون خواهد داشت.