دفاع از آن برخيزد. به‌همين‌دليل تنها دولت روم مى‌توانست براى نظام نوپاى اسلامى خطر به‌شمار آيد، به‌ويژه كه برخى از عناصر نفاق و آشوب‌طلبى كه از قلمرو دولت اسلامى رانده شده بودند، رو به شام آورده و افراد ديگرى نيز به آنان پيوسته بودند و حضور نصاراى نجران نيز براى وادار كردن روم به همكارى آنان، عاملى سياسى تلقى مى‌شد.

با اين همه، امور ياد شده عوامل تازه و جديدى نبودند كه رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم توجه نشان دهد و دست به تدارك سپاهى گران بزند كه جز على عليه السّلام و برخى ياران مخلص او، ساير بزرگان صحابه در آن حضور داشته باشند.

در حقيقت پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و اله و سلم با اين كار خواست در فضاى سياسى، از عواملى كه باعث تأخير انتقال قدرت به على بن ابى طالب مى‌شد جلوگيرى كند تا امام بتواند به وظايف و مسئوليّت‌هاى جانشينى پس از پيامبر به خوبى عمل نمايد.

رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم با وجود تأكيد مداوم بر رهبرى امام على عليه السّلام به ويژه پس از بيعت غدير و بيان شايستگى آن حضرت جهت به‌پايان رساندن راهش، از سوى برخى افراد احساس نگرانى نمود. ازاين‌رو، هدفش اين بود كه مدينه عارى از اوضاع آشفته سياسى باشد تا امام على عليه السّلام پس از او بتواند بدون درگيرى و مشاجره، زمام امور دولت را به دست گيرد. به‌همين‌دليل، حضرت خود پرچم رزم را بست و به اسامة بن زيد سپرد و با اشاره‌اى رسا، به شايستگى و لياقت اين فرمانده جوان تصريح كرد و بزرگان مهاجر و انصار را تحت فرماندهى او قرار داد و بدو فرمود:

«سر الى موضع قتل ابيك، فأوطئهم الخيل فقد ولّيتك هذا الجيش فاغز صباحا على اهل ابنى»؛ به محل شهادت پدرت رهسپار شو و بر دشمن بتاز. تو را به‌

فرمود: «اگر بدين‌جهت نبود كه پيك و نامه‌رسان نبايد كشته شود، شما دو تن را گردن مى‌زدم زيرا شما قبلا اسلام آورده و رسالت مرا پذيرفته بوديد بنابراين چرا از اين احمق پيروى كرديد و دست از دين و آيين خود برداشتيد؟.»

سپس در پاسخ مسيلمه كذّاب نامه‌اى بدين مضمون مرقوم فرمود

«بسم اللّه الرحمن الرحيم. من محمد رسول اللّه الى مسيلمة الكذّاب، السلام على من اتّبع الهدى، اما بعد فان الأرض لله يورثها من يشاء من عباده و العاقبة للمتقين»؛^۱

به نام خداوند بخشنده مهربان. نامه‌اى است از محمد فرستاده خدا به مسيلمه كذّاب، درود بر پويندگان راه هدايت، زمين از آن خداست به هريك از بندگانش بخواهد آن را به ميراث مى‌دهد و سرانجام نيك از آن پرهيزكاران خواهد بود.

مسلمانان در سركوب حركت‌هاى ارتدادى كه برخى حقه‌بازان مانند أسود عنسى و مسيلمه و طلحه، سلسله جنبانان آنان بودند، به موفقيّت دست يافتند.

6. بسيج عمومى در نبرد با روم‌^۲

پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم به حراست از مرزهاى شمالى دولت اسلامى كه دولت سازمان‌يافته روم با سپاهى نيرومند در آن سامان قرار داشت توجه زيادى مبذول مى‌نمود و از آن‌جا كه نشانه‌هاى سقوط دولت فارس هويدا بود نمى‌توانست تأثير نگران‌كننده‌اى بر دولت اسلامى داشته باشد. از سويى دولت فارس مانند مسيحيان روم، برخوردار از آرمان‌هاى معنوى نبود كه به‌