301
پیشوایان هدایت (خاتم انبیاء محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله)

على بن ابى طالب عليه السّلام پرورش‌يافته مكتب رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم و جانشين او نخستين فردى بود كه به گردآورى سنّت شريف پيامبر صلّى اللّه عليه و اله و سلم همت گمارد و بدان توجهى فوق العاده مبذول داشت و خود فرمود:

روزى يك‌بار و شبانگاه نيز يك‌بار بر رسول خدا وارد مى‌شدم آن حضرت با من به خلوت مى‌نشست و با او به گفتگو مى‌پرداختم، ياران رسول خدا به‌خوبى مى‌دانستند كه آن حضرت با من رفتارى غير از ديگران دارد... هرگاه از آن بزرگوار پرسشى داشتم به من پاسخ مى‌داد و هرگاه پرسش‌هايم پايان مى‌پذيرفت با من آغاز سخن مى‌كرد. هر آيه‌اى از قرآن بر رسول خدا نازل گرديد آن را برايم تلاوت و بر من املا نمود و با دست‌خط خويش آن را نگاشتم و تأويل و تفسير آن را به من ياد داد... از آموختن هرگونه حلال و أمر و نهى در اطاعت و معصيت، كه خداوند به پيامبران پيش از او فرستاده بود، به من دريغ نكرد و من بى‌آن‌كه يك حرف از آن‌ها را فراموش كنم، همه را حفظ نمودم...۱

موضوعاتى را كه رسول اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم بر على عليه السّلام املاء فرمود و حضرت به گردآورى آن‌ها پرداخت در مجموعه‌اى به نام «كتاب على» يا «جامعه» يا «صحيفه» تجسّم يافته است.

ابو العباس نجاشى (متوفاى 450 ه) به نقل از محمد بن جعفر (نحوى تميمى استاد خود در اجازه روايت) با اسناد به عذافر صيرفى، اظهار داشت: من با حكم بن عتيبه خدمت ابو جعفر عليه السّلام شرفياب بودم وى از امام پرسش‌هايى داشت و امام عليه السّلام نيز نسبت به او ارج و احترام قايل بود، در موضوعى با يكديگر دچار اختلاف نظر شدند، ابو جعفر عليه السّلام فرمود: فرزندم! به‌پا خيز و كتاب على عليه السّلام را بياور، او كتابى بزرگ و تاشده آورد و گشود و در آن‌

1.( ۱). بصائر الدرجات ۱۹۸ و كافى ۱/ ۶۲- ۶۳.


پیشوایان هدایت (خاتم انبیاء محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله)
300

قُلْ إِنَّ هُدَى اللَّهِ هُوَ الْهُدى‌ وَ لَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْواءَهُمْ بَعْدَ الَّذِي جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ما لَكَ مِنَ اللَّهِ مِنْ وَلِيٍّ وَ لا نَصِيرٍ؛۱

بگو: هدايت الهى، تنها هدايت است و اگر از هوا و هوس‌هاى آنان پيروى كنى بعد از آن‌كه آگاه شده‌اى، هيچ سرپرست و ياورى از ناحيه خدا نخواهى داشت.

قرآن كريم، سنّت شريف را دومين منبع قانونگذارى الهى مى‌داند. راز اين كه سنّت نبى اكرم صلّى اللّه عليه و اله و سلم بعد از قرآن منبع قانونگذارى به‌شمار مى‌آيد اين است كه رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم مفسّر قرآن كريم و بهترين سرمشق و الگوى شايسته پيروى به‌شمار مى‌آيد كه مردم بايد به دستورات آن بزرگوار عمل و از نواهى او دورى جويند.۲

ولى متأسفانه- سنّت نبوى- پس از رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم به‌ويژه در دوران خلفاى نخستين، وضعيت نامطلوبى به خود گرفت، چراكه ابو بكر و عمر از تدوين احاديث رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم جلوگيرى به عمل آورده و رواياتى را كه برخى صحابه گرد آورده بودند به بهانه حفظ قرآن كريم در آتش سوزاندند زيرا به ادعاى اين دو- به‌ويژه عمر- گردآورى احاديث رسول خدا صلّى اللّه عليه و اله و سلم و توجه به آن‌ها موجب مى‌شد كه روايات با قرآن مشتبه و خلط شوند و به تدريج دستخوش تباهى گردند.

ولى اهل بيت و پيروان آن‌ها و بسيارى از مسلمانان با الهام از قرآن كريم در مورد سنّت، احترام و قداستى درخور شأن آن قائل شده‌اند و از همين‌جا با وجود ممنوعيت رسمى تدوين حديث، آن‌ها را با حفظ و نقل و گردآورى و پياده كردن، رواج دادند. انگيزه اين ممنوعيت- ظاهرا- غير از اسباب و علل ياد شده است زيرا دانشمندان و خلفا، بعدها با ممنوعيت تدوين، به مخالفت پرداخته و مردم را به گردآورى و تدوين احاديث، تشويق و ترغيب نمودند.

1.( ۱). بقره/ ۱۲۰.

2.( ۲). نحل/ ۴۴؛ احزاب/ ۲۱؛ حشر/ ۷؛ نقل به مضمون

  • نام منبع :
    پیشوایان هدایت (خاتم انبیاء محمد مصطفی صلّی الله علیه و آله)
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    مجمع جهانی اهل البیت (ع)
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1427 ه ق
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19848
صفحه از 346
پرینت  ارسال به