علم و دانش، گروهى را سربلندى و عظمت بخشيد و آن‌ها را پيشگامان كارهاى نيك قرار داد كه از آثارشان برگيرند و از آنان پيروى شود و سخنشان فصل الخطاب باشد. فرشتگان شيفته دوستى آنانند و با بال‌هاى خود آن‌ها را لمس مى‌كنند و در نمازهايشان بر آن‌ها درود مى‌فرستند. هر موجودى حتى ماهيان و جانوران دريا و درندگان و حيوانات خشكى، براى آنان آمرزش مى‌خواهند.

علم و دانش زنده‌كننده دل‌ها از جهل و نادانى و روشنايى‌بخش ديدگان از تاريكى و قدرت‌بخش بدن‌ها از ضعف و سستى است. علم و دانش، فرد را به رتبه و جايگاه نيكان و درجات بلند دنيا و آخرت بالا مى‌برد، سخن گفتن درباره دانش به منزله روزه و مطالعه آن به‌سان شب‌زنده‌دارى است.

با دانش، پروردگار اطاعت و صله ارحام عملى و حلال و حرام شناخته مى‌شود.

دانش، پيشواى عمل و عمل پيرو دانش است. خداوند آن را به سعادتمندان عطا مى‌كند و شقاوتمندان را از آن محروم مى‌سازد، خوش‌به‌حال كسى كه خدا او را از علم و دانش بى‌بهره نگرداند.

ويژگى انسان خردمند اين است، در برابر كسى كه به نادانى با او رفتار كند، بردبارى نشان دهد و از هركس بر او ستم روادارد، مى‌گذرد و نسبت به فرودستان، فروتنى و بر فرادستان خود در كارهاى خير، پيشى مى‌گيرد، هرگاه خواست سخن بگويد، مى‌انديشد كه اگر امر پسنديده‌اى است سخن گويد و بهره ببرد و اگر ناپسند است، سكوت كند تا سالم بماند. هرگاه فتنه‌اى برايش پيش آيد به خدا پناه ببرد و دست و زبان خويش را نگاه دارد و اگر فضيلتى مشاهده كرد آن را غنيمت شمرد، شرم و حيا هيچ‌گاه از او جدا نشود، آز و طمع از او پديدار نمى‌گردد، آن‌چه ياد شد، صفات ده گانه شناخت خردمند است.

ويژگى انسان جاهل اين است با هركس معاشرت كند به او ستم روادارد و نسبت به‌

توصل الأرحام، و به يعرف الحلال و الحرام، العلم إمام العمل و العمل تابعه، يلهمه السعداء، و يحرمه الأشقياء، فطوبى لمن لم يحرمه اللّه منه حظّه.

و صفة العاقل أن يحلم عمّن عليه، و يتجاوز عمّن ظلمه، و يتواضع لمن هو دونه، و يسابق من فوقه فى طلب البّر. و اذا اراد أن يتكلم تدبّر، فان كان خيرا تكلّم فغنم، و إن كان شرّا سكت فسلم، و اذا عرضت له فتنة استعصم باللّه، و امسك يده و لسانه، و اذا رأى فضيلة انتهز بها، لا يفارقه الحياء، و لا يبدو منه الحرص، فتلك عشر خصال يعرف بها العاقل.

و صفة الجاهل أن يظلم من خالطه، و يتعدّى على من هو دونه، و يتطاول على من هو فوقه، كلامه بغير تدبّر إن تكلّم اثم، و إن سكت سها، و إن عرضت له فتنة سارع اليها فأردته، و إن رأى فضيلة أعرض عنها و ابطأ عنها، لا يخاف ذنوبه القديمة، و لا يرتدع فيما بقى من عمره من الذنوب، يتوانى عن البرّ و يبطى‌ء عنه، غير مكترث لما فاته من ذلك او ضيّعه، فتلك عشر خصال من صفة الجاهل الذى حرم العقل»؛^۱

2. كسب علم و دانش بر هر مسلمانى واجب است، علم را از جايگاه و سرچشمه آن درخواست نماييد و از اهلش برگيريد. آموختن علم، ثواب، و كسب آن عبادت، مباحثه‌اش ذكر و عمل بدان جهاد و آموختن آن به كسى كه از آن آگاهى ندارد، صدقه و هديه كردن آن به اهلش، موجب نزديكى و تقرّب به خداى متعال است. زيرا دانش، وسيله شناخت حلال و حرام و مشعل نورانى راه بهشت و همدم آدمى در ترس و وحشت و يار غربت و تنهايى است. همزبان خلوت‌ها و راهنماى سود و زيان و سلاح بر ضدّ دشمن و پيرايه و زيور نزد دوستان به‌شمار مى‌آيد، خداوند با