روايت حسن بن حمزه از وى، و نيز مشايخ او در كتاب دلائل الإمامة، مى توانند قرينه اى بر اين تعدّد باشند. به هر حال، تشخيص اين امر، ساده نيست.

تأليفات

كتاب هاى ابن جرير، در زمينه امامت، شرح حال و فضايل معصومان و گاه رجال بوده است. ^۱
آثار چاپى: 1 . المسترشد فى الإمامة، 2 . دلائل الإمامة، 3 . نوادر المعجزات.
آثار ناياب: 4 . الإيضاح فى الإمامة، 5 . الرجال، 6 . مناقب فاطمة عليهاالسلام و وُلْدها، 7 . الرواة عن أهل البيت عليهم السلام . ^۲
كتاب الولاية در برخى مصادر شيعى، به ابن جرير طبرى عامّى نسبت داده شده است؛ ولى به قرينه آن كه اوّلاً، عنوان آن، با عبارات طبرى در دو كتاب تاريخ و تفسير او، همخوان نيست و ثانيا، ابن نديم نيز اين عنوان را در شمار تأليفات طبرى عامّى نياورده، برخى كتاب الولاية را در شمار تأليفات طبرى امامى حدس زده اند. ^۳ به گزارش آقا بزرگ تهرانى، نسخه اى از كتاب الإيضاح فى الإمامة، در اختيار قاضى نور اللّه شوشترى، صاحب كتاب مجالس المؤمنين، بوده و وى فوايدى از آن را در كتاب خود ذكر كرده است. ^۴

35 . ابن عيّاش جوهرى (م 401 ق)

احمد بن محمّد بن عبيد اللّه بن حسن بن عيّاش، مكنّا به ابو عبد اللّه و معروف به ابن عيّاش جوهرى؛ محدّث، متكلّم، فقيه و رجالى. ابن عيّاش اهل بغداد بود و پدر و جدّ

طبرى امامى؛ محدّث، متكلّم و رجالى. سال ولادت و وفات او، دانسته نيست. در مصادر، دو فرد با اين نام و كنيه ذكر شده اند ^۱ كه يكى شيعه امامى است و ديگرى عامّى مذهب. ^۲ به جهت همين همنامى، شيخ طوسى تصريح كرده كه ابن جرير امامى، صاحب تاريخ نيست. ^۳ طبرى امامى، دانشى فراوانى داشت و از اصحاب بزرگ اماميه، خوشْ كلام و قابل اعتماد در حديث بود ^۴ و از وى به «طبرى كبير» ^۵ و «طبرى سارَوى» ^۶ ياد شده است. پيداست كه صفت «كبير»، براى تشخيص و جداسازى او از ابن جرير طبرى سنّى نيست؛ چراكه ابن جرير سنّى در سال 310 ق، فوت شده است.
به قرينه صفت كبير و تنها راوىِ شناخته شده ابن جرير ـ كه حسن بن حمزه طبرى (م 358 ق) است ـ ، ^۷ اين حدس قوى مى نمايد كه او در نيمه نخست سده چهارم زندگى مى كرده است. از ديگر سو، بسيارى از مشايخ وى در كتاب دلائل الإمامة، مشايخ نجاشى (م 450 ق) و شيخ طوسى (م 460 ق) نيز هستند كه از شيخ صدوق (م 381 ق) روايت كرده اند. افزون بر اينها، وى در باره ابن غضائرى (م 411 ق)، عبارت «رحمَهُ اللّه » را به كار برده است. اين قرائن گواهى مى دهند كه وى معاصر نجاشى و شيخ طوسى بوده و پس از ابن غضائرى، از دنيا رفته است. ^۸
آيا ابن جرير امامى، يكى است يا دو نفر كه هر دو امامى بوده اند، يك نام داشته اند؟ شايد كاربرد وصف «كبير»، از آن رو بوده است كه دو نفر به اين نام بوده اند؛ چنان كه