111
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

گزارش برخى مصادر، وى معاصر شيخ صدوق (م 381 ق) و راوى ابن همام (م 333 ق) بوده است. قرينه بر اين مطلب، يكى روايت نخست كتاب التمحيص است كه ابن شعبه خود، از ابن همام نقل كرده است ۱ ـ اگرچه در نسخه چاپى آن، در ابتداى حديثِ ياد شده، عبارت «حدّثنا أبو على بن همام» بدون ذكر ابن شعبه، ديده مى شود ۲ ـ و ديگرى، اشاره به آن در رساله اخلاق شيخ حسين بحرانى است. ۳

تأليفات

به ابن شبعه، دو كتاب نسبت داده شده كه هر دو، چاپ شده اند: 1 . التمحيص، 2 . تحف العقول.

40 . ابو على كوفى (م 346 ق)

احمد بن محمّد بن عمّار، مكنّا به ابو على و معروف به ابو على كوفى؛ محدّث. پدر ابو على كوفى، از مشايخ حديث معروف او بود و محمّد بن داوود (م 368 ق)، ۴ هارون بن موسى تلعكبرى، ۵ حسين بن عبيد اللّه غضائرى ۶ و ابو حاتم هروى، از وى روايت كرده اند. ۷ گويا ابو حاتم هروى همان على بن حاتم قزوينى است كه شاهدى بر روايت او از ابو على كوفى ديده نمى شود. ۸ در مصادر، ابو حاتم هروى يا همان على بن حاتم قزوينى، از احمد بن على قائدى روايت كرده است. ۹ ابو على كوفى

1.التمحيص، ص ۳۰.

2.التمحيص ، همان جا .

3.الذريعة، همان جا.

4.رجال النجاشى، ص ۹۵؛ الفهرست ، طوسى، ص ۷۵؛ معجم رجال الحديث، ج ۳، ص ۸۳ .

5.الفهرست ، طوسى، همان جا.

6.رجال النجاشى، همان جا.

7.خلاصة الأقوال، ص ۶۵.

8.نقد الرجال، ج ۱، ص ۱۶۶.

9.رجال النجاشى، ص ۹۵؛ الفهرست ، طوسى، ص ۳۰؛ رجال الطوسى، ص ۴۱۶.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
110

آثار نايابى كه در منابع بعدى انعكاس يافته اند: 6 . رجال ابن حمدان، ۱ كه تا سده دوازدهم موجود بوده است. صاحب رياض كتاب رجال را در احوال اصحاب ائمه عليهم السلام و راويان آنان توصيه كرده و يادآور شده كه خود، نسخه اى از آن را در اختيار دارد. ۲
7 . الفضائل يا الروضة فى الفضائل. شيخ حرّ عاملى (م 1106 ق)، فراوان از اين كتاب نقل كرده است. ۳
اثر چاپى: 8 . الهداية (الكبرى) فى تاريخ النبى و الأئمّة عليهم السلام .

39 . ابن شعبه حَرّانى (معاصر شيخ صدوق)

حسن بن على بن حسين بن شعبه حرّانى، مكنا به ابو محمّد و معروف به ابن شعبه؛ محدّث و فقيه. در مصادر اوّليه، از ابن شعبه ياد نشده است. گويا نخستين بار، شيخ ابراهيم قطيفى (م 994 ق) معاصر محقّق كركى (م 945 ق)، از وى به عنوان صاحب كتاب التمحيص نام برده است. ۴ پس از قطيفى، قاضى نور اللّه شوشترى (م 1091 ق)، ۵ شيخ حرّ عاملى (م 1106 ق)، ۶ محمّد باقر مجلسى (م 1111 ق)، ۷ افندى اصفهانى (م 1130 ق) ۸ و آقا بزرگ تهرانى، ۹ از او نام برده اند. در اين مصادر، بر فرزانگى و وارستگى و فقاهت او تأكيد شده است. طبقه و سال وفات ابن شعبه، معلوم نيست. به

1.همان، ج ۱۰، ص ۱۱۲.

2.رياض العلماء، همان جا.

3.إثبات الهداة، ج ۱، ص ۵۸؛ ج ۳، ص ۶۳۶ ـ ۶۳۷؛ ج ۴، ص ۱۴۷ ـ ۱۴۸، ۱۹۷، ۲۶۱، ۲۶۳، ص ۳۴۳ ـ ۳۴۴؛ ج ۷، ص ۱۴۲ ـ ۱۴۳؛ كتاب خانه ابن طاووس، ص ۲۴۹.

4.الوافية فى تعيين الفرقة الناجية ، مخطوط ، ص ۹۱ ، سطر ۵ ؛ التمحيص ، مقدّمه محقّق، ص ۸ ؛ تحف العقول ، مقدّمه محقق ، ص ۹ .

5.مجالس المؤمنين، ج ۱، ص ۳۸۳؛ خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۲۰۸.

6.أمل الآمل، ج ۲، ص ۷۴؛ وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۴۱.

7.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۷.

8.رياض العلماء، ج ۱، ص ۲۴۵.

9.الذريعة، ج ۳، ص ۴۰۰؛ النابس، ص ۹۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101051
صفحه از 554
پرینت  ارسال به