نمى خواندند. ۱
3 . غزنويان (384 ـ 520 ق)
سلاطين غزنوى، دولت سامانى را سرنگون كردند و به جاى آنان، نزديك به يك سده و نيم، بر قلمرو اسلامى حكمرانى كردند. ۲
4 . سلجوقيان (429 ـ 590 ق)
سلجوقيان با كنار زدن غزنويان، بيش از يك سده و نيم، حكومت كردند. آنان بر خلاف سامانيان و غزنويان، گستره حكمرانى خود را از شرق ايران، به مناطق و شهرهاى ديگر گسترش دادند. گويا تنها مصر و شمال افريقا و بلاد مغرب، در قلمرو حكومت آنان نبوده است. ۳
5 . فاطميان (296 ـ 567 ق)
فاطميان، نام ديگر اسماعيليان است كه گويا اين نام را در سده چهارم و پنجم، بر خود نهادند. به موجب برخى گزارش ها، اسماعيليان اين نام را مطرح كردند تا در پرتو آن، نشان دهند كه در خلافت، بر عباسيان اولويت دارند. ۴ فاطميان با اين پيشْ زمينه فكرى، تلاش كردند تا عراق و ايران را از قلمرو خلافت عباسيان بيرون كنند و گويا توانستند مدّتى، بر بخش هايى از اين مناطق حكم برانند. ۵ القادر باللّه خليفه عباسى، در برابر هجوم فكرى و نظامى فاطميان، به تكفير و نيز خدشه در نسب آنان پرداخت
1.تجارب الاُمَم، ج ۶، ص ۱۵۷.
2.تاريخ گزيده، ص ۳۸۹.
3.الحديث و المحدّثون، ص ۴۲۲؛ تاريخ تشيّع در ايران، ص ۲۷۶ ـ ۲۷۷. در باره سلجوقيان، ر . ك: راحة الصدور ورواية السرور در تاريخ آل سلجوق.
4.فهرس التراث، ج ۱، ص ۳۲۲.
5.تاريخ ابن خلدون، ج ۳، ص ۴۴۲.