و در اين راستا، متنى هم منتشر كرد. ۱ دولت فاطمى، در پايان سده سوم، با حكمرانى بر مراكش پديد آمد و در سده چهارم و پنجم، به تدريج و در مقاطع زمانى كوتاه و گاه بلند، بر سرزمين هاى ديگرى نيز حكم راند. بر مصر و عقيليه (انبار، مدائن، كوفه) در آغاز سده پنجم، ۲ بر حجاز ۳ و حلب ۴ در سده چهارم، و بر موصل و واسط ۵ و بغداد، در سال 450 ق، ۶ حكومت كرد. فاطميان در واپسين سال هاى سده پنجم، توانستند بر بخش گسترده اى از مناطق مركزى ايران و فارس و خوزستان حاكم شوند. ۷
6 . آل حَمدان (293 ـ 392 ق)
آل حمدان، جايگاه والايى در دولت عباسى داشتند و بسيارى از مناصب بزرگ را در بغداد و بيرون از آن، به دست گرفتند. حمدان، خود، امير قلعه ماردين بود و پسرش حسين، بر ديار ربيعه و سپس بر قم و كاشان چيره شد و توانست مصر را تصرّف كند. برادر او علاء، حكومت موصل را در دست داشت و پس از او، حكومت به برادر ديگرش ابو الهيجاء رسيد. ابو الهيجاء كه پدر ناصر الدوله و سيف الدوله بود، در سال 317 ق، كشته شد و پس از او، ناصر الدوله حاكم موصل شد. در اين زمان، سرزمين پهناور اسلامى، تكه تكه شده بود و هر تكه اى در دست گروهى بود. خليفه عباسى از ترس بَريدى ها، از بغداد گريخت و به ناصر الدوله در موصل پناه برد. ناصر الدوله سپاهى فراهم آورد و در حالى كه برادرش سيف الدوله و خليفه را نيز به همراه داشت، به سوى بغداد حركت كرد. پيش از رسيدن ناصر الدوله به بغداد، بريدى ها بغداد را
1.تاريخ ابن خلدون، ج ۳، ص ۴۴۲.
2.همان جا؛ تاريخ جهان گشاى جوينى، ج ۳، ص ۱۷۵ ـ ۱۷۷.
3.البداية و النهاية، ج ۱۱، ص ۳۳۰.
4.تاريخ ابن خلدون، ج ۳، ص ۴۷۰.
5.همان، ج ۳، ص ۴۶۰ ـ ۴۶۱؛ البداية و النهاية، ج ۱۲، ص ۷۸.
6.تاريخ ابن خلدون، ج ۳، ص ۴۴۹؛ راحة الصدور، ص ۱۰۸؛ تاريخ گزيده، ص ۳۵۱ ـ ۳۵۴.
7.تاريخ تشيّع در ايران، ص ۲۹۲. درباره فاطميان، ر . ك: تاريخ جهان گشاى جوينى، ص ۱۴۳ ـ ۱۸۵.
