147
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

تأليفات

در مصادر، بيش از هفتاد كتاب به سيّد مرتضى نسبت داده شده است. به قرينه ظاهر عناوين و مواردى كه امروزه در دسترس اند، آثار وى در زمينه كلام، فقه، اصول، شعر و تفسير بوده است. سيّد مرتضى كتاب حديثى تأليف نكرد؛ ولى برخى از تأليفات او، جداگانه و يا در لابه لاى ديگر مباحث، شايسته ارزيابى از جنبه فقه الحديث و نقد الحديث هستند، مانند: 1 . الغرر و الدرر يا همان الأمالى ـ كه به چاپ رسيده ـ و 2 . رسالة فى تزويج أمير المؤمنين عليه السلام ابنته من عمر بن خطّاب.

15 . ابن حمّامى (ابن اَشناس) بزّاز (م 439 ق)

حسن بن محمّد بن اسماعيل بن محمّد بن اشناس، مكنا به ابو على و معروف به ابن حمامى بزّاز و ابن اشناس بزّاز؛ محدّث و متكلّم. نام پدر ابن اشناس، محمّد ۱ و گاه على ۲ ذكر شده است. وى در محلّه كرخ بغداد، ساكن بود و هم در آن جا به سال 439 ق، در گذشت. ۳ اگرچه شرح حال و اعتبار او در حديث، در مصادر امامىِ پيش از سده يازدهم نيامده است؛ بنا به قرائنى چند، مى توان گفت كه وى فرهيخته و وارسته و قابل اعتماد بوده است: يكى اين كه خطيب بغدادى (م 456 ق) گفته: «كان رافضيا خبيث المذهب»، ۴ ديگرى ذكر وى در شمار مصنّفان اماميه ۵ و توصيف او به صحيح الإسناد ۶ و نيز اعتماد ابن ادريس حلّى (م 589 ق) بر دستْ خطّ او. ۷ ابن اشناس از

1.تاريخ بغداد، ج ۷، ص ۴۳۸؛ الإقبال، ج ۲، ص ۳۴؛ لسان الميزان، ج ۲، ص ۲۵۴؛ ميزان الاعتدال، ج ۱، ص ۵۲۱؛ معجم رجال الحديث، ج ۶، ص ۱۲۱.

2.أمل الآمل ، ج ۲ ، ص ۶۹.

3.تاريخ بغداد، همان جا.

4.الإقبال، ج ۲، ص ۳۵.

5.همان، ص ۳۱۰.

6.السرائر، ج ۳، ص ۲۸۹؛ امل الامل، ج ۲، ص ۶۹.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
146

5 . التعقيب و التعفير.
ديگر كتاب هاى او كه عنوانشان ذكر نشده است، فقهى بوده اند كه وى براساس اصول نوشته بوده، اقوال اختلافى را نيز در آنها مطرح كرده بوده است. ۱ اين كتاب هاى همگى در زمان شيخ طوسى، ناياب بوده اند و همچنان ناياب اند.

14 . سيّدِ مرتضى عَلَمُ الهُدى (م 436 ق)

على بن حسين بن موسى بن محمّد بن ابراهيم، مكنا به ابو القاسم و معروف به مرتضى علم الهُدى؛ محدّث، متكلّم، فقيه، اصولى و شاعر. سيّد مرتضى، برادر سيّد رضى ۲ است. وى در حسب و نسب، نامور بود و ريشه در خانواده اى فرزانه و وارسته داشت. پدر او، هم در ميان شيعيان و هم نزد خلفاى عبّاسى و دولتْ مردان آل بويه، شريف و محترم بود. ۳ مصادر شيعه و اهل سنّت، بر فرزانگى و وارستگى سيّد مرتضى اتّفاق نظر دارند. وى افزون بر دانش هاى اسلامى كه در برخى از آنها سرآمد و يگانه روزگار شناخته مى شد، ۴ در شعر و ادب نيز تبحّر داشت. ۵ برخى از مشايخ حديث او عبارت اند از: سهل بن احمد ديباجى، ابو عبد اللّه مرزبانى، ابو الحسن جُندى، هارون بن موسى و محمّد بن هارون تلعكبرى، و حسين بن على بن بابويه. ۶ شيخ طوسى و نجاشى نيز از وى روايت كردند. ۷ او در 81 سالگى، در ربيع اوّل سال 436 ق، در گذشت. ۸

1.رجال النجاشى، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، ص ۴۱۷؛ معالم العلماء، ص ۵۸.

2.معرّفى او به شماره ۶۰ گذشت.

3.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۳، ص ۲۱۷ ـ ۲۱۹؛ الأمالى ، سيد مرتضى، ص ۴ ـ ۵ ، مقدّمه محقّق .

4.رجال النجاشى، ص ۲۷۰؛ رجال الطوسى، ص ۴۳۴؛ الفهرست ، طوسى، ص ۱۶۴.

5.رجال النجاشى، همان جا؛ رجال الطوسى، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، همان جا؛ تاريخ بغداد، ج ۱۱، ص ۴۰۱.

6.تاريخ بغداد، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، همان جا.

7.رجال النجاشى، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، همان جا؛ تاريخ بغداد، همان جا.

8.تاريخ بغداد، همان جا؛ رجال النجاشى، همان جا؛ الفهرست ، طوسى، همان جا.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101628
صفحه از 554
پرینت  ارسال به