155
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

كرد و تا سال 458 در آن جا بود. اوج گرفتن درگيرى هاى مذهبى در بغداد، به آتش كشيدن كتاب خانه و محلّ تدريس او در محلّه كرخ را در پى داشت و وى ناگزير، به نجف رفت. ۱ شيخ طوسى، فرزانه اى وارسته بود ۲ و به جهت گستردگى حوزه هاى دانش و عمق علمى اش و نيز تأثير فراوانى كه در دانش هاى شيعى نهاد، «شيخ الطائفة على الاطلاق» لقب گرفت. ۳ معروف ترين مشايخ حديثى او را مى توان چنين نام برد: شيخ مفيد، سيّد مرتضى، حسين بن عبيد اللّه غضائرى، ابو الحسن جندى، ابن عبدون، ابن صلت و ابن ابى جيد.

تأليفات

شيخ طوسى در زمينه هاى گوناگونى چون فقه، اصول، كلام، ادب، تفسير، اخبار و رجال، ده ها كتاب تأليف كرد. ۴
آثار چاپى: 1 . تهذيب الأحكام، 2 . الاستبصار، 3 . الرجال، 4 . الفهرست، 5 . مصباح المتهجّد، 6 . الغيبة، 7 . اختيار معرفة الرجال، 8 . المجالس فى الأخبار كه به الأمالى نيز معروف است .
آثار ناياب: 9 . مقتل الحسين عليه السلام ، 10 . أخبار مختار، 11 . هداية المسترشد.
اثر نايابى كه در منابع متأخّر، انعكاس يافته است: 12 . هدايه المسترشد و بصيرة المتعبّد. اين كتاب كه در زمينه دعا و عبادت است، در اختيار ابن طاووس بوده و وى از آن با عنوان هداية المسترشد نقل كرده است. ۵
اثر خطّى: كتاب 13 . مختصر المصباح. نسه خطّى اين كتاب متعلّق به سال 715 ق، در چندين كتاب خانه در ايران و عراق موجود است. ۶ اين كتاب كه المصباح الصغير نيز

1.خلاصة الأقوال، همان جا؛ الفوائد الرجالية، همان جا؛ النهاية، ص ۶ ـ ۷ ، مقدّمه آقا بزرگ .

2.نجاشى، ص ۴۰۳.

3.خلاصة الأقوال، همان جا؛ رجال ابن داوود، ص ۱۶۹؛ الفوائد الرجالية، ج ۳، ص ۲۲۷.

4.رجال النجاشى، ص ۴۰۳؛ الفهرست ، طوسى، ص ۲۴۰ ـ ۲۴۲؛ معالم العلماء، همان جا.

5.فتح الأبواب، ص ۱۷۷، ۲۴۲.

6.الذريعة، ج ۸، ص ۱۷۷؛ ج ۲۰، ص ۲۰۹؛ فهرس التراث، ج ۱، ص ۵۳۲.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
154

است كه عالم رجالى، هر چه بيشتر به اين مسائل نيز آگاهى و شناخت داشته باشد، اظهار نظرش به واقع نزديك تر خواهد بود.
4 . از يك سو، نجاشى اهل كوفه و از خانواده اى بود كه از بيوت معروف، به شمار مى آمدند و از ديگر سو، اكثر راويان ائمه عليهم السلام نيز اهل كوفه يا اطراف آن بوده اند. طبيعى است كه نجاشى به احوال همشهرى هاى خود، آگاه تر از ديگران باشد.
5 . نجاشى از اسانيد مسلّم و خبره علم رجال، مانند احمد بن حسين غضائرى، فراوان استفاده كرد؛ در حالى كه براى شيخ طوسى، اين امكان فراهم نبود.
6 . نجاشى بسيارى از مشايخ آگاه به رجال را درك كرد و يا طرق بسيارى به هر يك از آنها داشت. از آن جمله اند: ابن نوح سيرافى، ابو الحسن جندى، ابو الفرج بن ابى قرّه قنايى. ۱

تأليفات

آثار ناياب نجاشى عبارت اند از: 1 . الجمعة و ما ورد فيه من الأعمال، 2 . الكوفة و ما فيها من الآثار و الفضائل، 3 . أنساب بنى نصر بن قعين و أيّامهم و أشعارهم، 4 . مختصر الأنوار و مواضع النجوم التى سمّتها العرب. ۲
تنها اثر چاپى: 5 . رجال النجاشى.

21 . شيخ طوسى (385 ـ 460 ق)

محمّد بن حسن بن على، مكنّا به ابو جعفر و معروف به شيخ طوسى و شيخ الطائفة؛ محدّث، فقيه، اصولى، متكلّم، مفسّر و رجالى. شيخ طوسى در توس زاده شد و در سال 458 ۳ يا 460 ق، در نجف درگذشت. ۴ وى در سال 408 از توس به بغداد هجرت

1.الفوائد الرجالية، ج ۲، ص ۴۶ ـ ۵۰.

2.رجال النجاشى، ص ۱۰۱.

3.معالم العلماء، ص ۱۴۹ ـ ۱۵۰.

4.خلاصة الأقوال، ص ۲۴۹؛ الفوائد الرجالية، ج ۲، ص ۲۳۸.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101493
صفحه از 554
پرینت  ارسال به