185
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

ـ و سپس مستدركات، سامان مى يابد. مؤلّف، مقدّمه اى كوتاه بر اين كتاب نوشته و پس از آن، روايات را به ترتيب خاصّى آورده است. وى در مقدّمه كوتاه خود ـ كه به انگيزه تأليف و شيوه آن اختصاص دارد ـ ، گفته است كه اين كتاب را به درخواست فردى نوشته و براساس حروف معجم، سامان داده است.
در مقدّمه محقّق كتاب، در باره نام مؤلّف، جايگاه علمى اش، دوره تاريخى زندگانى اش و نيز كتاب هاى او، به تفصيل بحث شده است. پايان بخش كتاب با عنوان «مستدركات»، شامل اجزاى پراكنده اى از دو كتاب ناياب مؤلّف است با نام هاى: أدب الإمام و المأموم، و المنبّى عن زهد النبى صلى الله عليه و آله . محقّق كتاب، اين اجزا را در آثار سده هاى هفتم تا دهم هجرى يافته است، آثارى چون: فلاح السائل و الدروع الواقية، هر دو از ابن طاووس (م 662 ق)، التحصين ابن فهد حلّى، و روض الجنان شهيد ثانى (م 864 ق). ۱
جامع الأحاديث در يكصد صفحه، شامل حدود هفتصد حديث مسند از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله است كه همانند الجامع الصغير سيوطى (م 911 ق)، به ترتيب حروف الفبا سامان يافته است. مؤلّف، تنها در ابتداى هر باب، سند را به گونه كامل ذكر مى كند. گويا اين كه برخى از كتاب شناسان، شمار احاديث كتاب را حدود هزار حديث ذكر كرده اند، ناشى از اشتباه است. ۲
اين كتاب شباهت فراوانى به الجعفريات ابن اشعث كوفى دارد. وى اين روايات را از طريق سهل بن احمد ديباجى، ابو مفضّل شيبانى و هارون بن موسى تلعكبرى، از محمّد بن اشعث، از موسى بن اسماعيل بن موسى بن جعفر عليه السلام و گاه از طريق محمّد بن خلف، از ابو حمران موسى بن ابراهيم مروزى، از امام كاظم عليه السلام ، از پدرانش، از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند.

1.الإمامة والتبصرة ، ص ۱۰۰ ـ ۱۰۱ ، مقدمه محقق .

2.الذريعة، همان جا؛ أعيان الشيعة، همان جا؛ جامع الاحاديث، ص ۲۸.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
184

و تصحيح شده است. ۱ در متن كتاب، از اين نسخه با عنوان «نسخه اصل» و گاه با رمز «م» ـ كه اشاره به حرف اوّل نام مجلسى است ـ ياد شده است. ۲ پيش از اين نيز در سال 1369 ق، ميرزا ابو الحسن شعرانى كتاب جامع الأحاديث را چاپ كرده است؛ ولى با استفاده از نسخه خطّى ميرزا محمّد بن رجب على عسكرى تهرانى (م 1372 ق) كه در سال 1329 ق، كتابت شده بود. ۳
در مصادر پيش از سده چهاردهم، اين كتاب ذكر نشده است. در اين سده، آقا بزرگ تهرانى ۴ و ديگر كتاب شناسان، از آن خبر دادند. ۵ پيدا شدن نسخه جامع الأحاديث، نشان داد كه اين كتاب در سده يازدهم موجود بوده و محمّد باقر مجلسى نيز آن را در اختيار داشته است. با اين حال، وى از آن با اين نام، ياد نكرده، بلكه با نام «اصل ديگر»، در شمار مصادر بحار الأنوار آورده است؛ ۶ گويا بدان علّت كه اين كتاب، همراه با كتاب الإمامه و التبصرة ى على بن بابويه، در يك مجلّد ولى بدون مشخّصات و صفحات آغازين و پايانى و حتى بدون نام كتاب، قرار داشته است. ۷
جامع الأحاديث، در موضوع فقه، آداب و دعاست. نسخه چاپى آن، با پنج كتاب و رساله ديگر مؤلّف همراه است كه عبارت اند از: العروس، الغايات، المسلسلات، الأعمال المانعة من الجنّة، و نوادر الأثر فى «علىّ خير البشر». اين كتاب با مقدّمه بلند مصحّح، آغاز مى شود و به ترتيب، با شش كتاب پيشْ گفته ـ كه جامع الأحاديث، كتاب آغازين است

1.جامع الأحاديث، مقدّمه محقّق، ص ۴۰ ـ ۴۲؛ الإمامة والتبصرة، ص ۹۴؛ مقدّمه محقّق، الذريعة، ج ۵، ص ۳۱ ـ ۳۲.

2.جامع الأحاديث، ص ۴۲ ، مقدّمه محقّق .

3.همان، ص ۱۰ و ۱۵.

4.الذريعة، ج ۱۶، ص ۴.

5.أعيان الشيعة، ج ۴، ص ۸۳؛ تأسيس الشيعة، ص ۴۱۴ و ۴۱۵.

6.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۲۶.

7.الإمامة و التبصرة، ص ۱۰۰ ـ ۱۰۱ ، مقدّمه محقّق .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101000
صفحه از 554
پرینت  ارسال به