خطّى و ديگر كارهايى كه در باره اين كتاب انجام گرفته نيز اشاره شده است. مقدّمه علّامه امينى، در وصف و اهميّت كتاب است.
ابن شعبه در مقدّمه كوتاه خود، انگيزه تأليف و شيوه و ترتيب آن را باز گفته است. وى با اشاره به فراگير بودن آموزه هاى معصومان عليهم السلام نسبت به دنيا و آخرت و اين كه بخش كمى از اين آموزه ها ـ كه نشان از حق و صواب و صدق دارند ـ در اختيار است، انگيزه خود را از تأليف اين كتاب، چنين ذكر كرده است كه با وجود آموزه هاى اخلاقى و معنوى معصومان عليهم السلام ، كتابى در اين زمينه تأليف نشده است. ۱ مؤلّف، اين كتاب را به ترتيب پيامبر و ائمه عليهم السلام سامان داده و در پايان، چهار وصيت آورده است. او اسانيد روايات را براى اختصار، حذف كرده و متذكّر شده كه بيشترِ اين روايات را از مشايخ سماع كرده است؛ گرچه اكثرشان در آداب و حكمت اند كه محتواى آنها خود، شاهد درستى آنهاست. ۲ به علاوه، اين روايات در ساير منابع معتبر شيعه نيز آمده است. ۳
اصل كتاب تحف العقول، شامل چهارده باب است: يك باب با نام پيامبر صلى الله عليه و آله ، نه باب با نام ائمه عليهم السلام ، دو باب با دو روايت قدسى معروف در مواعظ و حكم كه به موسى عليه السلام و عيسى عليه السلام وحى شده، يك باب در مواعظ مسيح عليه السلام كه در انجيل آمده و باب پايانى كتاب، وصيت مفضّل بن عمر به جماعت شيعه است.
خطبه هاى معصومان، نامه ها، كلمات قصار، مواعظ، وصايا، حكمت ها، آداب و اخلاق، جواب نامه ها و... ، ديگر عناوين باب هاى كتاب اند. در اين كتاب، برخى از خطبه ها و نامه هاى امام على عليه السلام نيز آمده است؛ چون: خطبه معروف به وسيله و ديباج، عهدنامه مالك اشتر، و نيز احتجاج امام صادق عليه السلام با سفيان ثورى و رساله امام هادى عليه السلام
