199
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

الأمالى ـ كه گاه المجالس نيز ناميده مى شود ـ به فرزند شيخ طوسى، حسن بن محمّد بن حسن طوسى نسبت داده اند. ۱ برخى به تعدّد الأمالى و المجالس، براى پدر و فرزند قائل شده اند. ۲ محمّد باقر مجلسى متذكر شده كه در سده يازدهم و دوازدهم، امالى ابو على، معروف تر از امالى شيخ طوسى بوده؛ اگرچه اكثر مردم آن را همان امالى شيخ مى پندارند. ۳ عده اى نيز همچون نويسندگان أعيان الشيعة و الذريعة، بر يگانگى آن دو تأكيد كرده اند و اين قول را به سيّد بن طاووس نسبت داده اند. آنان متذكر شده اند كه أمالى منسوب به ابو على، جزئى از امالى شيخ طوسى است. ۴
نسخه چاپى امالى طوسى، شامل مقدّمه محقق و اصل كتاب است. اصل كتاب، در 46 مجلس سامان يافته است. اسانيد هيجده مجلس نخست كتاب، با مشايخ شيخ طوسى آغاز مى شود؛ در حالى كه اسانيد 28 مجلس ديگر، با خود شيخ طوسى شروع مى شود. ميانگين تعداد روايات در هيجده مجلس اوّل كتاب، بيش از ميانگين تعداد روايات در 28 مجلس ديگر است. همچنين، مجالس هيجده گانه نخست، با تاريخ سال، ماه و روز شروع نشده اند؛ ولى 28 مجلس پايانى، تاريخ دارند. به استناد تاريخ هاى ياد شده، اين مجالس در سال 457 ـ 458 ق، و در روزهاى جمعه ماه هاى محرم تا صفر برپا شده اند. نسخه هاى خطّى و مطبوع كتاب در سال 1313 ق، در تعداد مجالس كتاب، كم و بيش اختلاف دارند، چنان كه نسبت به عناوين و برخى از مشخصات و حتى ترتيب مجالس هيجدگانه و بيست و هفت گانه نيز اختلاف است. در نسخه خطّى كتاب، متعلّق به سال 580 ق، هيجده مجلس نخست، با عنوان «اجزاء هيجده گانه» ذكر شده و اسانيد و رواياتشان، با مشايخ شيخ طوسى شروع مى شود و فاقد تاريخ سال، ماه و روز است. در قسمت دوم، 26 مجلس با عنوان «مجلس» و با تاريخ سال، ماه و روز ذكر شده و اسانيد روايات آنها با نام شيخ طوسى آغاز مى شود

1.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۲۷؛ وسائل الشيعة، همان جا؛ مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۷۳، ۷۹.

2.بحار الأنوار، همان جا؛ وسائل الشيعة، همان جا.

3.بحار الأنوار، همان جا.

4.الأمالى، طوسى ، ص ۲۲ ، مقدّمه محقّق ؛ الذريعة، ج ۲، ص ۳۰۹، ۳۱۳.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
198

زمينه اكثر روايات اين كتاب را تشكيل مى دهد.
در سال 755 ق، على بن حسن بن احمد بن مظاهر حلّى، شاگرد فخر المحقّقين فرزند علّامه حلى، اين كتاب را تلخيص كرد كه نسخه خطى آن موجود است. ديگرى نيز در سال 1074 ق، چنين كرد. الأمالى از مصادر فلاح السائل، ۱ محاسبة النفس، ۲ إقبال الأعمال، ۳ مدينة المعاجر توبلى، بحار الأنوار، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل است.

11 . أمالى الطوسى

مؤلّف: شيخ طوسى
تحقيق: قسم الدراسات الاسلامية، مؤسسة البعثة
ناشر: دار الثقافة، قم، چاپ اوّل، 1414 ق.
در تحقيق كتاب، از يك نسخه خطّى و دو نسخه چاپى استفاده شده است: نسخه خطّى، با تاريخ تحرير 580 ق، به خطّ سديد بن محمّد بن عبد اللّه بن محمّد بن هلال كاتب است؛ شامل هيجده مجلس آغازين كتاب، و با مشايخ مؤلّف آغاز مى شود. نسخه چاپ شده در ايران و در سال 1313 ق، كامل است و همه مجالس را شامل مى شود. نسخه چاپى نجف اشرف، به سال 1381 ق، در چاپ خانه نعمان چاپ شده است. ۴
از اين كتاب با عنوان المجالس فى الأخبار، ۵ المجالس و الأخبار ۶ و «المجالس، مشهور به الأمالى» ۷ ياد شده است. در سده يازدهم، عدّه اى از كتاب شناسان، كتابى را با عنوان

1.فلاح السائل، ص ۱۶۷، ۲۱۵.

2.محاسبة النفس، ص ۱۴ ـ ۱۵.

3.الإقبال، ج ۱، ص ۲۳.

4.الأمالى، ص ۲۶؛ ر.ك: الذريعة، ج ۲، ص ۳۰۹؛ فهرس التراث، ج ۱، ص ۵۲۷.

5.الفهرست ، طوسى، ص ۲۴۱؛ معالم العلماء، ص ۱۵۰.

6.وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۳۸؛ الفوائد الرجالية، ج ۳، ص ۲۳۳.

7.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۷.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 100378
صفحه از 554
پرینت  ارسال به