209
تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري

نسخه چاپى كتاب، شامل مقدّمه محقّق و 156 روايت در فضائل ماه هاى رجب، شعبان و رمضان است و در پايان، اجازه مكتوب محقّق از سيّد ابو القاسم خويى و شرح حال او نيز افزوده شده است. در مقدّمه محقّق، افزون بر شرح حال مختصرى از مؤلّف، در باره جايگاه كتاب، انتساب آن به مؤلّف و اعتبار روايات آن نيز سخن رفته است.
متن اصلى كتاب، كه مقدّمه اى از مؤلّف ندارد، با اين روايت آغاز مى شود:
من صام أوّلَ يومٍ من رجب رغبةً فى ثواب اللّه ، وجب له الجنّةُ. ومَن صام فى وسطه... ومَن صام فى آخرِه، جعلَهُ اللّهُ مِن ملوك الجنّة وشَفَّعه فى أبيه و... . ۱
و با حديثى از ابو هريره از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله پايان مى پذيرد:
رُبَّ صائمٍ حظُّهُ مِن صيامِهِ الجوعُ، ورُبَّ قائمٍ حظُّهُ مِن قيامِهِ السّهر. ۲
خطبه اى كه شيخ صدوق با عنوان «خطبه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در جمعه پايانى ماه شعبان» از دو طريق آورده، تفاوت هاى بسيارى با خطبه مشهور دارد. ۳

2 . العروس

مؤلّف: ابن رازى
تحقيق: سيّد محمّد حسين نيشابورى
ناشر: ابو محمّد، جعفر بن احمد بن على قمى، معروف به ابن رازى، همان مؤلّف جامع الأحاديث است كه پيش از اين، معرّفى شد. العروس، همراه با جامع الأحاديث به چاپ رسيده و مصحّح آن، سيّد محمّد حسينى نيشابورى است. به نسخه هاى خطّى و ديگر مشخّصات آن، در معرّفى جامع الأحاديث اشاره شد. كتاب العروس در اين چاپ، 23 صفحه جاى گرفته و داراى 42 باب در باره فضائل و اعمال روز جمعه است. مؤلّف

1.همان ، ص ۱۷.

2.همان، ص ۱۴۴.

3.همان، ص ۱۲۹ ـ ۱۳۰.


تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
208

عنوان «فضائل الأشهر الثلاثه» براى اين كتاب، نامى مستحدث است كه محمّد باقر مجلسى ۱ و ميرزا حسين نورى، آن را به كار برده اند. ۲ در نخستين مصادر كتاب شناسى ـ چون: رجال نجاشى، فهرست طوسى و معالم العلماى ابن شهر آشوب ـ ، از سه عنوان فضائل رجب، فضائل شعبان و فضائل رمضان نام برده شده است. شيخ صدوق در كتاب من لا يحضره الفقيه در سه جا، ۳ هر سه كتاب را ياد كرده، و در كتاب الخصال، تنها از فضائل ماه رجب ۴ نام برده است. شيخ حرّ عاملى نيز در دو كتاب أمل الآمل و وسائل الشيعة، ۵ هر سه عنوان را ذكر كرده است. انتساب اين كتاب به شيخ صدوق، معروف است؛ اگرچه به سان ديگر كتب مؤلّف، متواتر نيست. ۶ كتاب فضائل الأشهر الثلاثة، از مصادر وسائل الشيعة، بحار الأنوار و مستدرك الوسائل است. ۷
روايات كتاب، اسناد كامل دارند و بيشترشان از طريق اهل بيت عليهم السلام و با واسطه پدر مؤلّف، ابن وليد، و گاه با واسطه ابن موسى بن متوكّل و ديگران، روايت شده اند و موضوعشان فضايل سه ماه رجب، شعبان و رمضان است. اين روايات، در يك سطح از اعتبار قرار ندارند و به ديگر سخن، صحيح به معناى اصطلاحى نيستند. ۸ با اين حال، اعتبار كتاب همچنان پا بر جاست؛ چرا كه در ادبيات اسلامى به اين گونه روايات، «روايات رجا» گفته مى شود و عالمان نقد حديث نيز ضعف اسناد آن ها را چندان مهم نمى گيرند. افزون بر اين، مضمون اين روايات، در ديگر كتب معتبر حديثى ـ مانند: الوافى، وسائل الشيعة، بحار الأنوار و مستدرك الوسائل ـ نيز آمده است.

1.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۷.

2.خاتمة مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۸۷ .

3.كتاب من لايحضره الفقيه، ج ۲، ص ۹۲، ۹۴، ۱۰۰.

4.الخصال، ص ۵۰۳.

5.وسائل الشيعة، ج ۲۰، ص ۳۷ ـ ۳۸.

6.بحار الأنوار، همان جا.

7.وسائل الشيعة، ج ۵، ص ۱۸۹، ۲۴۰، ج ۷، ص ۲، ۱۵، ۱۸، ۹۰، ۳۳۰، ۳۵۵؛ مستدرك الوسائل، ج ۱، ص ۸۷، ۲۹۶، ۲۹۹، ۴۸۷.

8.فضائل الأشهر الثلاثة، ص ۵ ، مقدّمه محقّق .

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده هاي چهارم تا هفتم هجري
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1389
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 101806
صفحه از 554
پرینت  ارسال به